Nederlands buitenlandminister Caspar Veldkamp (NSC) was deze week in China voor zijn kennismakingsbezoek. Dat biedt een mooi excuus om de staat op te maken van de diplomatieke betrekkingen tussen Den Haag en Peking. Hoe goed is onze band eigenlijk, na al die ASML-ophef en Oekraïne-zorgen? Best goed, blijkt uit mijn gegevens.
De saaie voorspelbaarheid van Chinese staatsuitingen maken ze erg geschikt voor analyse. Op basis van de vaste formule waarop het Chinese ministerie van buitenlandse inkomende en uitgaande bezoeken aankondigt, heb ik een database gebouwd. Eerder schreef ik op basis hiervan een algemene analyse voor China Brief van The Jamestown Foundation en een stukje over Rusland voor The Strategist van ASPI. Een policy brief over de EU is onder redactie.
In deze blogpost licht ik mijn gegevens over Nederland eruit. Mijn database beslaat alle bezoeken die aangekondigd worden op de website van het Chinese ministerie van buitenlandse zaken (MFA). Mijn classificatie volgt die van het Chinese MFA, niet die van het Nederlandse Buitenlandse Zaken (BZ). Uit de data blijkt dat Nederland een voorspelbare en stabiele diplomatiek band heeft met China die relatief intensief is in vergelijking met andere EU-landen.
Het Chinese MFA staat bekend als een relatief machteloze uitvoerder van een buitenlandbeleid dat bepaald wordt door de Chinese Communistische Partij (CCP). Het zogeheten ‘buitenlandse zaken-systeem’ (外事系统 wàishì xìtǒng) omvat álle organen van Partij en staat die zich met buitenlanders bezighouden. MFA is daar slechts een deel van. Het ‘buitenlandse zaken-systeem’ staat onder leiding van de Commissie voor Buitenlandse Zaken-Werk van het Centraal Comité van de CCP (CFAC).
Het veldwerk van de Singaporese onderzoeker Dylan Loh maakt echter duidelijk, dat MFA een onderschatte rol speelde in het steeds ‘assertievere’ Chinese buitenlandbeleid. Als stem van China in het oog van de wereld en organisator van diplomatieke contacten, zet MFA in grote mate de toon. China en de wereld ervaren elkaar voornamelijk door tussenkomst van de Chinese diplomaten.
Dat maakt de bezoeken in mijn database een belangrijk onderdeel van pogingen om te begrijpen hoe Nederland wordt gezien in China. Niet alleen de frequentie doet ertoe. In een leninistische partijstaat als China zijn uitingen en ontmoetingen strak geregisseerde signalen. Uit hoeveelheid, niveau, woordkeuze, enz. is veel af te lezen.
Mijn database houdt bij wie wanneer uit/naar welk land bezocht, welke titels de beide kanten gebruikten, op wiens uitnodigingen het bezoek was, welk type bezoek het was en of het om bepaalde fora ging. De periode loopt van het aantreden van Hu Jintao als president op 15 maart 2003 tot het heden en is voor het laatst bijgewerkt op 21 mei 2025. Ik filter op bezoeken van ministerieel niveau of hoger.
Nederlandse bezoeken aan China
Maar drie Nederlandse hoogwaardigheidsbekleders zijn in de gekozen periode meerdere keren in China geweest. Dat zijn Mark Rutte (5 keer), Jan-Peter Balkenende (3 keer) en Koning Willem-Alexander (2 keer). Beide premiers hadden slechts één ‘officieel bezoek’ (正式访问 zhèngshì fǎngwèn). Balkende verder nog twee keer het ‘bijwonen’ (出席 chūxí) van de Shanghai Expo-opening en het Bo’ao Forum for Asia. Rutte deed het iets beter met twee ‘werkbezoeken’ (工作访问 gōngzuò fǎngwèn), een ‘bezoekt China’ (访华 fǎng huá) tijdens één van de twee Bo’ao Forums For Asia waar hij bij was – de andere keer was een ‘bijwonen’.
De Koning had één staatsbezoek (国事访问 guóshì fǎngwèn), in 2015, en een ‘werkbezoek’ in 2018. Er is slechts één keer eerder een Nederlands staatsbezoek aan China geweest. Koningin Beatrix ging in 1999. Het staatsbezoek dat voor 1989 gepland stond, werd op het laatste moment afgeblazen, vanwege het bloedig neerslaan van de protesten in Peking en elders in China.
Nederlandse buitenlandministers gingen in de onderzochte periode ieder tot nu toe maar één keer. Normaal krijgt een buitenlandminister een ‘officieel bezoek’ (正式访问 zhèngshì fǎngwèn). Dat was het geval bij Jaap de Hoop Scheffer (CDA), Ben Bot (CDA), Maxime Verhagen (CDA), Uri Rosenthal (VVD), Bert Koenders (PvdA) en Wopke Hoekstra (CDA). Stef Blok (VVD) kreeg slechts ‘bezoek’ (访问 fǎngwèn) staat. Caspar Veldkamp (NSC) gaat nog een treetje lager met slechts een ‘bezoekt China’ (访华 fǎng huá).
Frans Timmermans (PvdA), Halbe Zijlstra (VVD), Sigrid Kaag (D66), Tom de Bruijn (D66), Ben Knapen (CDA), Liesje Schreinemacher (VVD) en Hanke Bruins Slot (CDA) zijn niet in China geweest tijdens hun periode als hoogste minister op BZ. Timmermans valt op, als enige niet tijdelijke of kortzittende minister in dit rijtje.
Doorgaans gaat een minister ongeveer een jaar na aantreden. Uitzonderingen zijn Rosenthal, die pas na twee jaar China bezocht, en Verhagen, die al na drie maanden ging.
Nu Veldkamp zijn bezoek heeft gehad aan China, is het tijd voor de nieuwe premier Dick Schoof, zoals Veldkamp ook al aangaf na zijn ontmoeting met tegenhanger Wang Yi.
Chinese bezoeken aan Nederland
Wat betreft de bezoeken uit China náár Nederland valt op dat geen enkel Chinese ambtsdrager meer dan één keer langs is geweest. Dit lijkt ook nog te kloppen, wanneer we de periode van vóór 2003 meenemen.
Het staatsbezoek van Xi Jinping in 2014 was het eerste en enige Chinese staatsbezoek aan Nederland. Het en viel samen met de grote nucleaire top in Den Haag.
De achtereenvolgende premiers Li Peng (1998), Zhu Rongji (2000), Wen Jiabao (2005) en Li Keqiang (2018) zijn allemaal in Nederland geweest. Nu Li Qiang twee jaar in functie zit als premier, zou hij ook best wel eens langs kunnen komen.
Nederland heeft twee keer in korte tijd opvolgende Chinese vicepresidenten op bezoek gehad. Wang Qishan kwam langs voor een ‘officieel bezoek’ in 2019, zijn opvolger Han Zheng deed Nederland aan voor een ‘bezoek’ in 2023 na de kroning van Charles III.
Samen met het recente ‘bezoek’ van vicepremier Ding Xuexiang is die hoogte van bezoek een bewijs van intensificatie van de diplomatieke relatie in vergelijking met voorgaande jaren. Omdat de meeste funtionarissen echter maar één keer lijken te komen, zou er na een bezoek van premier Li Qiang wel weer een rustigere periode aan kunnen breken, zoals we ook als zagen in 2007–14. Dat was de tweede helft van de regeerperiode van Hu Jintao (2003–13) en het eerste jaar van de nieuwe regering van Xi, waarin Nederland nog geen prioriteit is.
Scroll omlaag voor de tabellen.
Nederland in Europees vergelijk
In EU-verband staat Nederland relatief hoog. In de Europese context onderschatten Nederlanders echter nog wel eens hoe groot hun land is met 18 miljoen inwoners. Per capita zijn er grotere uitschieters dan Nederland. Absolute aantallen doen er echter toe.
Zelfs gecorrigeerd voor het feit dat Xi Jinpings inmiddels al meer dan 12 jaar aan de macht is, versus de 10 jaar van Hu Jintao, kun je uit de tabellen hieronder aflezen dat Den Haag grotere aandacht krijgt van Peking onder Xi. Dit maakt volgens mij duidelijk dat niet alleen het belang van Nederland is toegenomen in Chinese ogen, maar ook de zin van interactie. Blijkbaar is het nuttig en ‘verdient’ Nederland de aandacht.
De meeste Chinese interactie binnen de EU is er met Frankrijk en Duitsland. De Europese Commissie staat derde en daarom heeft België ook een relatief hoge notering in uitgaande Chinese bezoeken. Italië en Spanje zijn de andere grote Europese landen. Maar dan komen autocratenvriend Hongarije en Nederland.
Scroll omlaag voor Europese ranglijsten van de periodes Hu en Xi.
| Bezoeken van China (EU27) onder Hu | Bezoeken aan China (EU27) onder Hu | ||
| Duitsland | 18 | Duitsland | 17 |
| Frankrijk | 14 | Europese Commissie | 17 |
| Europese Commissie | 11 | Frankrijk | 14 |
| Italië | 8 | Spanje | 8 |
| België | 7 | Italië | 8 |
| Hongarije | 7 | Roemenië | 8 |
| Spanje | 6 | Hongarije | 7 |
| Ierland | 5 | Nederland | 7 |
| Portugal | 5 | Finland | 6 |
| Griekenland | 5 | Ierland | 6 |
| Finland | 5 | Cyprus | 6 |
| Polen | 5 | Oostenrijk | 6 |
| Oostenrijk | 5 | Letland | 6 |
| Zweden | 5 | Zweden | 6 |
| Cyprus | 4 | Portugal | 5 |
| Kroatië | 4 | Luxemburg | 4 |
| Tsjechië | 4 | Slowakije | 4 |
| Roemenië | 4 | Slovenië | 4 |
| Denemarken | 4 | Tsjechië | 4 |
| Luxemburg | 3 | Denemarken | 4 |
| Slovenië | 3 | Bulgarije | 4 |
| Slowakije | 3 | Kroatië | 4 |
| Bulgarije | 3 | Polen | 3 |
| Nederland | 2 | België | 3 |
| Estland | 2 | Griekenland | 3 |
| Letland | 2 | Litouwen | 3 |
| Litouwen | 2 | Malta | 2 |
| Malta | 1 | Estland | 2 |
| Bezoeken van China (EU27) onder Xi | Bezoeken aan China (EU27) onder Xi | ||
| Frankrijk | 31 | Frankrijk | 31 |
| Duitsland | 27 | Duitsland | 18 |
| Europese Commissie | 14 | Europese Commissie | 15 |
| Italië | 13 | Hongarije | 12 |
| Spanje | 9 | Italië | 11 |
| België | 7 | Nederland | 11 |
| Hongarije | 7 | Denemarken | 9 |
| Nederland | 7 | Griekenland | 9 |
| Griekenland | 7 | Tsjechië | 7 |
| Kroatië | 5 | Polen | 7 |
| Tsjechië | 5 | Spanje | 7 |
| Portugal | 5 | Finland | 6 |
| Ierland | 4 | Luxemburg | 5 |
| Finland | 4 | België | 5 |
| Polen | 4 | Malta | 5 |
| Slovenië | 4 | Portugal | 5 |
| Roemenië | 3 | Ierland | 4 |
| Luxemburg | 2 | Oostenrijk | 3 |
| Cyprus | 2 | Bulgarije | 3 |
| Bulgarije | 2 | Kroatië | 3 |
| Oostenrijk | 2 | Estland | 3 |
| Malta | 1 | Litouwen | 3 |
| Slowakije | 1 | Roemenië | 3 |
| Estland | 1 | Slowakije | 3 |
| Letland | 1 | Letland | 2 |
| Litouwen | 1 | Slovenië | 2 |
| Denemarken | 0 | Zweden | 2 |
| Zweden | 0 | Cyprus | 1 |
| naam | start | einde | als | type | forum | uitgenodigd door |
| Ding Xuexiang | 22/01/2025 | 24/01/2025 | lid Permanent Comité Politburo & vicepremier | bezoek | – | regering |
| Han Zheng | 10/05/2023 | 12/05/2023 | vicepresident | bezoek | – | regering |
| Wang Yi | 26/08/2020 | 27/08/2020 | staatsraad & buitenlandminister | officieel bezoek | – | tegenhanger |
| Wang Qishan | 28/05/2019 | 30/05/2019 | vicepresident | bezoek | – | minister-president |
| Li Keqiang | 14/10/2018 | 16/10/2018 | minister-president | officieel bezoek | – | tegenhanger |
| Xi Jinping | 22/03/2014 | 25/03/2014 | president | staatsbezoek | 3rd Nuclear Security Summit | tegenhanger |
| Yang Jiechi | 28/02/2014 | 01/03/2014 | staatsraad BZ | bezoek | – | regering |
| (Wu Dawei) | (31/03/2009) | (viceminister buitenlandse zaken) | (bijwonen) | (International Conference on Afghanistan) | – | |
| Hui Liangyu | 08/04/2007 | 11/04/2007 | vicepremier | officieel bezoek | – | regering |
| Wen Jiabao | 07/12/2004 | 09/12/2004 | minister-president | officieel bezoek | 7th China-EU Leaders’ Meeting | tegenhanger |
| naam | titel | start | einde | tegenhanger | type | forum | uitgenodigd |
| Caspar Veldkamp | buitenlandminister | 21/05/2025 | 22/05/2025 | Politburolid & buitenlandminister Wang Yi | bezoekt China | – | tegenhanger |
| Mark Rutte | minister-president | 26/03/2024 | 27/03/2024 | minister-president Li Qiang | werkbezoek | – | tegenhanger |
| Wopke Hoekstra | buitenlandminister | 23/05/2023 | 24/05/2023 | staatsraad & buitenlandminister Wang Yi | officieel bezoek | – | tegenhanger |
| Mark Rutte | minister-president | 27/06/2019 | 27/06/2019 | minister-president Li Keqiang | werkbezoek | – | tegenhanger |
| Stef Blok | buitenlandminister | 19/06/2019 | 22/06/2019 | staatsraad & buitenlandminister Wang Yi | bezoek | – | tegenhanger |
| Mark Rutte | Prime Minister | 08/04/2018 | 13/04/2018 | – | bezoekt China | Bo’ao Forum for Asia | ‘op uitnodging’ |
| Willem-Alexander | Koning | 07/02/2018 | 08/02/2018 | president Xi Jinping | werkbezoek | – | tegenhanger |
| Willem-Alexander | Koning | 25/10/2015 | 29/10/2015 | president Xi Jinping | staatsbezoek | – | tegenhanger |
| (Herman Tjeenk Willink) | (Minister van Staat) | (03/09/2015) | (–) | (bijwonen) | (overwinningsparade 1945 Beijing) | (‘op uitnodiging’) | |
| Bert Koenders | buitenlandminister | 18/06/2015 | 19/06/2015 | buitenlandminister Wang Yi | officieel bezoek | – | tegenhanger |
| Mark Rutte | minister-president | 25/03/2015 | 31/03/2015 | – | bijwonen | Bo’ao Forum for Asia | – |
| Mark Rutte | minister-president | 15/11/2013 | 16/11/2013 | minister-president Li Keqiang | officieel bezoek | – | tegenhanger |
| Uri Rosenthal | buitenlandminister | 08/10/2012 | 09/10/2012 | buitenlandminister Yang Jiechi | officieel bezoek | – | tegenhanger |
| Jan-Peter Balkenende | minister-president | 01/05/2010 | – | bijwonen | Shanghai World Expo opening ceremony | – | |
| Jan-Peter Balkenende | minister-president | 23/10/2008 | 29/10/2008 | minister-president Wen Jiabao | officieel bezoek | 7th ASEM Summit | tegenhanger |
| Jan-Peter Balkenende | minister-president | 08/08/2008 | – | bijwonen | Beijing Summer Olympics opening ceremony | – | |
| Maxime Verhagen | buitenlandminister | 15/05/2007 | 17/05/2007 | – | officieel bezoek | – | ‘op uitnodiging’ |
| Ben Bot | buitenlandminister | 09/04/2005 | 14/04/2005 | buitenlandminister Li Zhaoxing | officieel bezoek | – | tegenhanger |
| Jaap de Hoop Scheffer | buitenlandminister | 24/08/2003 | 26/08/2003 | buitenlandminister Li Zhaoxing | officieel bezoek | – | tegenhanger |
Aanvullingen en correcties zijn welkom.