Vast onderdeel van het slinkende repertoire van gedeelde standpunten wanneer Europa en China met elkaar praten is steun voor ‘multilateralisme’. Zeker ten tijde van de Amerikaanse Alleingang onder Trump konden Brussel en Peking zich zo voordoen als verdediger van de kwetsbare internationale orde. Maar het moge duidelijk zijn dat beide kanten niet precies hetzelfde bedoelen met dat woord. De Chinese kritiek op de G7-top in het Verenigd Koninkrijk is een mooi excuus om uit te leggen dat het ‘echte multilateralisme’ dat Peking wil zien niet alleen gaat om ‘win-win’ maar ook het einde van Westerse dominantie.
Begin vorige maand verscheen een artikel van staatspersbureau Xinhua met lof van buitenlandse experts voor de uitspraken van president Xí Jìnpíng (习近平) over ‘genuine multilateralism’. Unilateralisme en hegemonie verwijzen in het Chinese lexicon doorgaans naar het gedrag van de Verenigde Staten. Hij zegt:
The world needs genuine multilateralism, and all countries should refrain from pursuing unilateralism and hegemonism, and should not use multilateralism as a pretext to form small circles or stir up ideological confrontation.
Xi Jinping, volgens Xinhua
Minister van buitenlandse zaken Wáng Yì (王毅) stelde in Indonesië al dat ‘echt’ multilateralisme de diversiteit van de wereld beschermt en het ‘recht op ontwikkeling’ van alle landen respecteert. Diplomaat Gěng Shuǎng (耿爽) riep bij de VN de EU op zich niet te bemoeien met interne aangelegenheden. De Chinese interpretatie van multilateralisme volgt dus dezelfde logica waarmee Peking ook tegen allianties is. Allianties zijn volgens China namelijk altijd tegen iemand gericht en daarom niet bevordelijk voor de wereldvrede. In plaats daarvan verkiest China ‘partnerschappen’, die zich niet bemoeien met interne aangelegenheden, maar beide partijen beter af maken zonder negatieve impact op derden.
Maar er is meer aan de hand dan de bekende pogingen van China om de wereld veilig te maken voor autoritaire regimes. Toen voor de top van de G7 al naar buiten kwam dat de slotverklaring kritisch zou zijn over China, stelde Peking vast dat kleine groepjes niet de baas kunnen spelen over de wereld. Hier spreekt ook de erfenis van de marxistisch-leninistisch-maoïstische focus op het gelijk van de massa over de bourgeoisie, en Pekings geloof in de macht en morele juistheid van de meerderheid.
Eerder schreef ik al dat de Westerse landen niet altijd door lijken te hebben dat ze een numerieke minderheid zijn in de wereld. Daarnaast vergeten we in Europa nog wel eens dat veel landen in de wereld uit antikolonialisme en eigenbelang het Westen niet automatisch gunstig gezind zijn. Wanneer Peking het heeft over de consensus van de internationale gemeenschap, dan bedoelen ze daar ook niet per se ons mee. Als 50-70 ‘proletarische’ landen het Chinese standpunt steunen in de VN-mensenrechtenraad, dan is het makkelijk uit oprechte overtuiging de ‘bourgeoise’ G7 af te doen als een koloniaal reliek.
Bovendien betekent de vermeende historische trend van Westerse neergang (东升西降 dōngshēng xī jiàng, ‘Oosten rijst, Westen daalt’) dat de interne tegentellingen binnen die groep ook duidelijker zouden moeten worden. Naast het feit dat de protesten rondom de G7 en de overgebleven punten van onenigheid goed uitkomen voor de Chinese propagandalijn dat de Westerse wereld in chaos verkeerd, is het voor de theoretici van het verenigd front ook een teken van hoop dat het kamp op te breken valt. Oprecht multilateralisme zou in lijn moeten zijn van de loop van de geschiedenis, niet wanhopige pogingen om te keren wat niet te keren valt. Westers leiderschap is passé.
Volgens Peking zijn groepen zoals de G7 geen echt multilateralisme. Dat is niet alleen zo omdat uiting van hegemonie en unilateralisme door een klein groepje geen blije win-win-samenwerking is. Maar ook omdat het een voorbeeld is van een ‘extreem kleine minderheid’ die haar eigen wil nastreeft over de belangen van de overweldigende meerderheid, tegen de tijdsgeest in. ‘Oprecht multilateralisme’ is dus per definitie samenwerking op manieren waardoor Westerse landen niet langer dominant zijn.
Leave a comment