Xi Jinpings escalerende politisering van China’s covidbeleid stemt ongerust over de richting van het land

De partijstaat maakt het lastig om te peilen hoe de Chinese bevolking denkt over het covidbeleid. Daarnaast is het een groot land. Zelfs 13-14 miljoen ontevredenen zouden nog maar 1% van de bevolking vormen. Maar dat niet iedereen het nog accepteert, is duidelijk. Bovendien zitten er buiten boze Shanghainezen nog miljoenen in lockdown. De economie krijgt klappen. De logistiek zit in de knoop. Experts roepen op tot een andere aanpak.

Het bovengenoemde wordt gecensureerd. Dat is niet de enige reden dat het duidelijk is dat Peking zich vastbijt in ‘Dynamisch Zero-Covid’ (动态清零 dòngtài qīng líng). Een nationalist overtuigd van de superioriteit van de Chinese beschaving als professor Zhāng Wéiwèi (张维为) voelt de stemming aan de top goed aan, wanneer hij stelt dat China’s ‘succes’ in de strijd tegen de pandemie bewijst dat het Chinese model beter is dan het Amerikaanse.

Hoe zeer het beleid losgezongen is van overwegingen op basis van de volksgezondheid, blijkt uit de Shanghainese politie-agent die bij het binnendringen van een woning de protesterende bewoner te horen gaf dat China geen Amerika is: „Stop met vragen waarom.” De top van de Chinese Communistische Partij (CCP) kwam recent bijeen en gaf een verklaring af die op riep te strijden tegen eenieder die het Chinese covidbeleid in twijfel trekt. De kosten groeien. Pekings reactie: geen tegenspraak meer dulden.

De Partij geeft eens signaal af

Om de Chinese partijstaat beter te begrijpen, kan een analogie met de Europese Unie helpen. De Staatsraad (en: State Council; 国务院 guówùyuàn), het ‘kabinet’, is te vergelijken met de Europese Commissie. Maar terwijl de Commissie groeit in invloed, slinkt de rol van het hoogste uitvoerend orgaan van de Chinese staat. De tegenhanger van de Europese Raad is het Politburo van het Centraal Comité (中央政治局 zhōngyāng zhèngzhì jú) van de CCP. Onder leiding van algemeen secretaris Xí Jìnpíng (习近平) zetten de partijsecretarissen van de belangrijkste provincies en voorzitters van belangrijke partijorganen in het Politburo het beleid uiteen.

Voor de belangrijke beslissingen worden alle 25 leden bijeen geroepen. Het is bijvoorbeeld de Commissie voor Buitenlandse Zakenwerk van het Centraal Comité onder politburolid Yáng Jiéchí (杨洁篪) die het buitenlandbeleid bepaalt – niet het ministerie van buitenlandse zaken onder staatsraad en minister Wáng Yì (王毅). Het dagelijks bestuur van het land valt toe aan het zevenkoppige Staand Comité van het Politburo (PSC; 中央政治局常务委员会 zhōngyāng zhèngzhì jú chángwù wěiyuánhuì).

Een vergadering daarvan vond donderdag 5 mei plaats, met als onderwerp de zich uitbreidende pandemie. De zorgen over de onvrede bleken uit ferme taal over twijfelaars.

“要深刻、完整、全面认识党中央确定的疫情防控方针政策,坚决克服认识不足、准备不足、工作不足等问题,坚决克服轻视、无所谓、自以为是等思想,始终保持清醒头脑,毫不动摇坚持‘动态清零’总方针,坚决同一切歪曲、怀疑、否定我国防疫方针政策的言行作斗争。

„We moeten diepgaand, compleet en algeheel de door het Centraal Comité vastgelde plannen en beleid voor het voorkomen en controleren van de pandemie begrijpen; resoluut problemen van onvoldoende begrip, onvoldoende voorbereiding, en onvoldoende werk overwinnen; resoluut gedachten van veronachtzaming, achteloosheid en eigengerechtigheid overwinnen; van begin tot eind een helder hoofd houden; onwrikbaar vasthouden aan het algemene beleid van ‘Dynamisch Zero-Covid’ vasthouden; en resoluut met alles strijden tegen elke daad en woord die de plannen en beleid van ons land voor het voorkomen en controleren van de pandemie verdraaien, in twijfel trekken of ontkennen.

5 mei 2022, 新华网中共中央政治局常务委员会召开会议 分析当前新冠肺炎疫情防控形势 研究部署抓紧抓实疫情防控重点工作 中共中央总书记习近平主持会议

Zulke ferme taal uit de hoogste gezaghebbende bron is een duidelijk schot voor de boeg voor iedereen die wat wil veranderen aan de steeds kafkaëskere situatie. Het extreme Chinese pandemiebeleid is nu een politiek besluit. Op weg naar het vijfjaarlijkse Nationaal Partijcongres in november zullen economische en medische argumenten moeten wijken.

De partijkranten volgen

Eerder legde ik al uit welke rol partijkranten spelen als spreekbuis van het orgaan dat ze vertegenwoordigen. Zoals te verwachten valt in het Chinese systeem van regeren per slogan, echoën de lagere niveau’s de laatste oekaze van Xi gelijk terug. Op 6 mei domineerde het alle voorpagina’s.

Het Volksdagblad van 6 mei 2022.

Het Volksdagblad, de stem van het Centraal Comité; PLA Daily, de stem van het Centraal Militair Comité en het Volksbevrijdingsleger; Guangming Daily, de krant voor de ‘intellectuelen’; en andere centrale partijkranten plaatsten de volledige tekst van het Xinhua-persbericht waaruit ik hierboven citeer op de voorpagina’s. De Beijing Daily, stem van het partijcomité van de gemeente Peking; Liberation Daily, stem van het partijcomité van de gemeente Shanghai; en andere lokale partijkranten plaatsten het Xinhua-persbericht met iets andere bullet-points in de opening.

De Liberation Daily van 6 mei 2022.

Vanaf dit publicitair offensief verspreidt het taalgebruik zich door de gelederen van de staatspers. Ondersteunend commentaar uit het Volksdagblad wordt geherpost op andere platformen. Een commentaar op de website van de partijwaakhond, de Centrale Commissie voor Discipline-inspectie (CCDI; 中央纪律检查委员会 zhōngyāng jìlǜ jiǎnchá wěiyuánhuì, 纪委 jìwěi), legt de nadruk op het bestrijden van twijfelaars in de openingsparagraaf. Zoals gebruikelijk herhaalt men de exacte bewoordingen uit het origineel. Hiermee worden deze formuleringen de gezaghebbende uitleg. De continue herhaling dient om naar beneden toe de partijlijn duidelijk in te prenten en naar boven toe gehoorzaamheid te signaleren.

Politiek in top maakt mensen bang

De absurde taferelen in China – van huisdieren die worden doodgeknuppeld tot gezonde mensen die naar kampen vol besmette patiënten worden, afgevoerd terwijl mensen in witte pakken liters ontsmettingsmiddel uitspuiten over hun interieur – stemmen ook mensen in China zelf ongerust. The New York Times schreef hoe surveillancetechnieken die ontwikkeld waren voor Xinjiang zich nu uitbreiden naar Shanghai. Hoewel men eerder vooral boos was over lokale incompetentie, geeft de recente verklaring van Politburo een signaal af dat voor het Centrum het politieke doel van Dynamisch Zero-Covid belangrijker is dan wat praktisch haalbaar is in de realiteit.

Onder zulke omstandigheden valt op dat een oude revolutionaire slogan – „vasthoudendheid is de overwinning” (坚持就是胜利 jiānchí jiùshì shènglì) – weer terug is. Vergelijkingen met de koppige weigering om de werkelijkheid te erkennen tijdens de Grote Sprong Voorwaarts (1958–62) zijn misschien wat overtrokken. Voordat de Partij weer tientallen miljoenen doden veroorzaakt met een zelf-gecreëerde hongersnood, moet er nog wel wat gebeuren. Maar politiek-boven-alles is wel in opkomst.

Voor mensen die dachten dat er te leven viel binnen het autoritaire systeem zolang je maar binnen de lijntjes bleef, is dit een nare verrassing. Emigratie uit Shanghai neemt toe nu de stilzwijgende overeenkomst tussen middenklasse en Partij haverij oploopt. Voor mij versterkt de verklaring van het Politburo vooral het ongemak dat ik voel, wanneer ik zie hoe losgezongen het Chinese Europa-beleid is van begrip van hoe wij werkelijk denken over de Russische invasie van Oekraïne.

Xi Jinpings politieke eisen kleuren steeds duidelijker welke discussie, zelfs wat voor een werkelijkheid, is toegestaan in het Chinese publieke debat. Van covid tot Oekraïne tot Taiwan, dat maakt het moeilijker voor Chinezen om onder ogen te zien wat er nu echt aan de hand is. Dit zullen wij mee moeten nemen, wanneer we proberen te doorgronden op basis van welke feiten de beleidsmakers in Peking hun afwegingen maken.

Join the conversation

2 Comments

Leave a comment

Leave a Reply

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.