Sense Hofstede

Tag: ukraine

  • Minister Hoekstra treft Chinese collega in Bali en ander G20 nieuws

    De G20 komt dit jaar bijeen in het Indonesische Bali. Nederland mag als speciaal genodigde meedoen. De top van regeringsleiders in november wordt nog een hele toer, gezien de onwil van veel democratische leiders om naast Poetin te zitten. De bijeenkomst van ministers van buitenlandse zaken afgelopen week was iets minder problematisch. Onze minister van buitenlandse zaken Wopke Hoekstra was in Zuidoost-Azië, en net als zijn collega’s heeft ook hij een hele boel ontmoetingen. Eén daarvan was met zijn Chinese tegenhanger Wáng Yì (王毅).

    In tegenstelling tot de Nederlandse is de Chinese minister van buitenlandse zaken niet de belangrijke diplomaat van het land. Dat is de directeur van het Kantoor van de Commissie voor Buitenlandsezakenwerk van het Centraal Comité van de Chinese Communistische Partij Yáng Jiéchí (杨洁篪). Maar als ik mijn database van China’s diplomatieke interacties er op na sla, dan moge het duidelijk zijn dat Nederland voor deze belangrijke man niet belangrijk genoeg is.

    Minister Wang is vanuit Chinees perspectief al heel wat voor het kleine Nederland. Maar dat wil niet zeggen dat men daar geen belang hecht aan de positie van Den Haag, gezien ons economisch en technologisch belang (denk: Rotterdam, ASML) en de Nederlandse invloed in Brussel. We hebben niet veel om na te gaan wat er werd besproken tijdens het treffen – Buitenlandse Zaken heeft nog geen persbericht uitgegeven en de Nederlandse pers schreef er ook niet over. We hebben wel een ‘read-out’ van het Chinese ministerie (中).

    Wang haalt het in Nederland onopgemerkten gebleven 50-jarig jubileum van Chinees-Nederlandse betrekking op ambassadeursniveau aan. Peking wil graag werken met Nederland aan het behouden van de ‘juiste richting’ in de bilaterale relatie. Net als elke relatie heeft ook die met Nederland een vaste frase die de partijstaatbureaucratie de aanstuurt: ‘open en pragmatische alomvattende samenwerkingspartnerschapsrelatie’ (开放务实的全面合作伙伴关系 kāifàng wùshí de quánmiàn hézuò huǒbàn guānxì). Open in plaats van ‘protectionistisch’, pragmatisch over de ‘systeemverschillen’, alle onderwerpen omvattend en een partnerschap omdat dat win-win samenwerking voorstaat in plaats van de antagonistische bondgenootschappen van de VS.

    Hoekstra (voor wie het zich afvroeg: 胡克斯特拉 hú kè sī tè lā) wordt geciteerd met lof voor de door Wang aangehaalde analogie van Xí Jìnpíng (习近平) dat het tegen de trend van de geschiedenis in zou gaan om de zee van de wereldeconomie te laten opdrogen tot kleine geïsoleerde meren en rivieren. Uit het aanhalen van de economische wetten en het risico voor het post-pandemische herstel laat Wang de Chinese zorgen zien over de Europese heroverweging van de economische afhankelijkheid van China en de sancties tegen Rusland n.a.v. de invasie van Oekraïne. Daarover spreekt men ook:

    The two sides exchanged views on the Ukraine issue. Hoekstra said that the Russia-Ukraine conflict has affected the whole world. The Netherlands advocates upholding multilateralism and expects China to play an important role. Wang Yi said that all parties at the G20 Foreign Ministers’ Meeting called for a ceasefire and cessation of hostilities as soon as possible. China will continue to adhere to promoting peace talks, and support the EU in playing a constructive role in finding practical and feasible solutions.

    Wang Yi Meets with Dutch Deputy Prime Minister and Foreign Minister Wopke Hoekstra

    Verdere ontmoetingen

    Naast de belangrijke top met Hoekstra dàchén had Wang ook nog enkele gesprekken met minder belangrijke landjes als India en de VS, alsmede het door Peking onder druk gezette Australië. Tijdens de ontmoeting met zijn Indiase collega Jaishankar produceert Wang Pekings ‘Drie Zorgen’ over Oekraïne, een duidelijke poging om het Mondiale Zuiden los te weken van de ‘Westerse’ democratisch coalitie. Peking is vooral tegen dingen:

    1. [tegen democratische blokvorming:] ‘China opposes exploiting the situation to incite Cold War mentality, hype up bloc confrontation, and create a “new Cold War”.’
    2. [tegen vergelijkingen van Taiwan met Oekraïne:] ‘China opposes undermining China’s sovereignty and territorial integrity by applying double standards.’
    3. [tegen sancties:] ‘China opposes undermining other countries’ legitimate rights to development.’

    Blijkbaar heeft men geen Zorgen over de Oekraïense soevereiniteit – gegarandeerd tussen Peking en Kyiv in 2013 – en het lijden van de burgerbevolking.

    De andere landen kregen ook lijstjes. De nieuwe Australische minister van buitenlandse zaken Penny Wong kreeg vier eisen:

    1. ‘stick to regarding China as a partner rather than a rival’
    2. [stop met kritiek:] ‘stick to the way we get along with each other, which features seeking common ground while reserving differences’
    3. [stop met Quad, AUKUS, NAVO:] ‘stick to not targeting any third party or being controlled by any third party’
    4. [sensibiliseer de publieke opinie:] ‘stick to building positive and pragmatic social foundations and public support’

    De Verenigde Staten kregen niet één lijst met eisen, maar werden geconfronteerd met vier lijsten waarvan we de inhoud niet kennen:

    1. ‘the list of US wrongdoings that must stop’
    2. ‘the list of key individual cases that the US must resolve’
    3. ‘the list of Acts in the 117th Congress of high concern to China’
    4. ‘the list of cooperation proposals in eight areas’

    Pekings neiging om op hoge toon gedragsveranderingen eisen terwijl het niet in staat is toe te geven dat er fundamentele meningsverschillen en belangenconflicten zijn, is contraproductief. De Australische premier Albanese heeft al gezegd dat het land niet toegeeft aan eisen. Het Amerikaanse congres, de Australische publieke opinie, Nederlandse en Europese veiligheidsbelangen in Oekraïne en de zorgen van veel landen over de toekomst van Taiwan staan op zichzelf en kunnen niet per decreet door het Witte Huis opzij geschoven worden. Het Chinese publieke offensief in het Mondiale Zuiden zou echter in vruchtbaardere bodem kunnen vallen.

  • De noodzaak van Oekraïens kandidaatlidmaatschap

    Het debat over mogelijke Oekraïense toetreding tot de Europese Unie gaat te vaak voorbij aan wat het traject nu werkelijk inhoudt. Het gaat om kandidaatstatus. President Zelensky schuift niet ineens morgen aan bij de Europese Raad. Het proces – dat wel meer dan een decennium kan duren – is juist de meest geschikte structuur voor de noodzakelijke samenwerking met Kyiv bij de wederopbouw van het land en het veiligstellen van ons Europa.

    De verwelkoming door commissievoorzitter Ursula von der Leyen van Oekraïne bij de Europese familie is daarnaast een hoognodige bijdrage aan het onderontwikkelde Europese geopolitieke narratief. Tussen de groeiende onzekerheid in de VS en een opkomende niet-Westerse wereld is het belangrijk dat wij nadenken over Europa’s plek in de wereld.

    De discussie gaat niet over onmiddellijke toetreding van Oekraïne tot de EU. Wanneer von der Leyen belooft om vaart te maken, dan heeft ze het over de eerste stap van een lang procedé. Nadat de Europese Commissie zich heet uitgesproken over Kyivs verzoek, is het aan de regeringsleiders van de lidstaten om daar bij consensus een oordeel over uit te spreken.

    Pas daarna begint de kandidatuur. Voordat dit eindigt in lidmaatschap, moet de kandidaat zich door verschillende ‘hoofdstukken’ heen werken. Op allerlei terreinen moet het land Europese wetgeving overnemen en instituten hervormen. Bij elke stap beoordelen de lidstaten. Uiteindelijk moeten die, na misschien wel meer dan tien jaar, unaniem tekenen voor de feitelijke toetreding. Oekraïne wordt dus zogezegd niet zomaar de Unie ingerommeld.

    Het gaat namelijk om een uiterst zorgvuldig proces. Dat maakt het nu precies een uitgekiende manier om Oekraïne te helpen én de Europese belangen veilig te stellen. Zoals minister van buitenlandse zaken Dmytro Koeleba zei in NRC: „Door ons kandidaat-lid te maken, help je ons om bestaande problemen, zoals corruptie, te overwinnen en ons land te ontwikkelen op een manier die ons allemaal sterker maakt.” Ook onze veiligheid is verbonden met de militaire successen van Kyiv. Daarnaast zal Europa zeker betrokken zijn bij de wederopbouw van het zwaar getroffen land. Nu al noemt men bedragen van miljarden euro’s. Territoriale onvolledigheid weerhield Cyprus ook niet van toetreding.

    Als Oekraïne kandidaat wordt, dan krijgen de strijders daar meer dan een symbolische steun in de rug. Wij hebben dan namelijk ook de beschikking over een gereedschapskist om het proces van ondersteuning en herstel in goede banen te leiden. De noodzaak van continue goedkeuring voor volgende stappen geeft de bestaande lidstaten controle. Daarnaast doen we de wederopbouw ook meteen goed, als we de Europese wetgeving gelijk inbrengen. Tenslotte kunnen we Oekraïne al tussentijds met provisionele toepassing betrekken bij wat nuttig is.

    Vanuit mijn stek in Singapore zie ik nog een laatste argument voor het bieden van een Europees perspectief aan de Oekraïense bevolking. Meer dan één Europese leider of diplomaat stelt dat Oekraïne ook voor Europese waarden vecht. Die waarden zijn niet altijd meer vanzelfsprekend of onbetwist in de wereld. De indruk die ik hier echter krijg, is dat men Europa vooral als zijtoneel ziet. Spelen wij nog mee nu de nieuwe wereldorde vorm krijgt?

    Ondanks de pogingen van bijvoorbeeld China om niet mee te worden gesleurd in de strijd, is het duidelijk waar de sympathieën van regimes als dat in Peking liggen. Al tijdens de coronapandemie sprak de Europese hoge vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken Josep Borrell over het feit dat Peking bezig is met een mondiale verhalenstrijd. Dat geldt nu natuurlijk ook voor Poetins Rusland. Het is belangrijk dat wij in Europa ook een geopolitiek verhaal te vertellen hebben. Von der Leyen geeft daartoe een aanzet.

    De noodzaak hiertoe is nijpend. Voor Clingendael schreven Ties Dams en Monika Sie Dhian Ho over de noodzaak van een „European global narrative strategy”. Het gevraagde politiek leiderschap van Brussel vereist ook concrete stappen die een keuze inhouden. Symbolische waarde is daarbij net zo belangrijk als de technische consequenties. In een ander stuk, voor De Groene Amsterdammer, schrijven Monika Sie, Luuk van Middelaar en Frans-Paul van der Putten over machtspolitiek, territorium, en collectieve identiteit: „Elke serieuze geopolitieke speler handelt vanuit een wil, toont besef van de ruimte en vertolkt een verhaal dat verleden, heden en toekomst van een volk bindt.”

    Wij moeten von der Leyen steunen steunen, wanneer zij een democratische en vrije Europese familie voorstelt. Nu Ruslands president Vladimir Poetin probeert zijn ruimte van kleptocratie en autocratie uit te breiden in onze richting, is het noodzakelijk om terug te duwen. Kandidaatstatus voor Oekraïne is daar een essentieel onderdeel van, zowel als praktische als symbolische stap. Wij zouden een nuttig proces in gang zetten, waarmee wij het land concreet kunnen helpen. Daarnaast consolideren wij het Europese territorium. Ook laat het zien dat Europa bereidt is haar waardengemeenschap te verdedigen. Dat is niet alleen een hart onder de riem voor de vechtende Oekraïners, maar ook een signaal naar de wereld dat Europa zich bewust is van haar plek in de daarin.

  • Xi’s gesprek met Scholz illustreert dat China niet kan of wil snappen hoe Europa over Oekraïne denkt

    Maandag 9 mei had de Chinese president Xí Jìnpíng (习近平) een videotreffen met de Duitse bondskanselier Olaf Scholz. Na de gebruikelijke Chinese boilerplate over de noodzaak tot een samenwerking die al niet meer past bij de groeiende Europese scepsis over Pekings intenties, volgde opmerkingen over Europa’s rol in de oorlog in Oekraïne, die weer eens blootlegden hoe China niet kan of wil snappen wat voor betekenis de Russische invasie heeft voor ons.

    Noah Barkin schreef het al in zijn goed ingevoerde maandelijkse nieuwsbrief over de betrekkingen tussen China en Europa: „more than two months after the invasion began, European diplomats are still not convinced that China has fully understood the gravity of the conflict for Europe.” Recente opmerkingen van Chinese diplomaten over Europa als slachtoffer en speelbal zijn haast beledigend in hun focus op Amerika en de ‘Amerikaanse’ NAVO als enige relevante actor.

    Gisteren ook vertelde Xi aan Scholz dat Europa haar „historische verantwoordelijkheid en politieke wijsheid moet tonen” en een verantwoordelijke oplossing moet aandragen. China steunt de strategische autonomie van Europa – wat volgens Peking neerkomt op onafhankelijkheid van de verfoeide Verenigde Staten – en dus vindt dat „de veiligheid van Europa in de handen van de Europeanen zelf moet worden gehouden”.

    Naast een uitnodiging aan Duitsland om bij Xi’s Rusland-vriendelijke ‘Global Security Initiative’ (全球安全倡议 quánqiú ānquán chàngyì) te komen, bestaat die oplossing voor een door Europeanen gecontroleerde veiligheidsordening dus ook uit de „gebalanceerde, effectieve en duurzame Europese veiligheidsraamwerk” (均衡、有效、可持续的欧洲安全框架 jūnhéng, yǒuxiào, kě chíxù de ōuzhōu ānquán kuàngjià) waarachter – zo legde ik uit in de Clingendael Spectator – een visie op soevereiniteit en nationale belangen zit die overeenkomt met Moskous excuus voor de invasie. Xi eindigt dan ook met de oproep aan de „relevante partijen” om Rusland en Oekraïne te ondersteuning bij het „bereiken van vrede door onderhandeling”.

    Dit past in de Chinese veroordelingen van wapenleveranties aan Oekraïne en sancties op Rusland als contraproductief. Volgens Peking verlengt Westerse steun de oorlog alleen maar. Alleen is dit volgens het Chinese leiderschap vooral ‘Amerikaanse’ steun. Het valt op hoe weinig respect en begrip men aan de Chinese kant heeft voor de werkelijke betekenis van en oprechte zorgen over de Russische invasie van Oekraïne in Europa. Op het beledigende af schilderen Chinese functionarissen het conflict af als door Amerika veroorzaakt, met Europa als onwillig en passief slachtoffer van Washingtons hegemonisme.

    Gisteren nog, tijdens de dagelijkse persconferentie van het Chinese ministerie van buitenlandse zaken, stelde de agressieve woordvoerder Zhào Lìjiān (赵立坚) via de beproefde truc van het aanhalen van Westerse ‘onafhankelijken’ – in dit geval „freelance journalists” – dat de echte reden van de „escalerende situatie in Oekraïne” Amerikaanse calculaties zou zijn. Daar bovenop komt vaak de claim dat Europa hiervoor de prijs moet betalen.

    De sinds kort twitterende directeur-generaal voor Europese zaken van het Chinese ministerie van buitenlandse zaken, Wáng Lǔtóng (王鲁彤), verspreidt de toondove spreekpunten van zijn superieur Le.

    Dit kwam recentelijk nog het duidelijkst naar voren in een belangrijke toespraak van onderminister van buitenlandse zaken Lè Yùchéng (乐玉成) over Xi’s nieuwe ‘Global Security Initiative’. Le herhaalde nog eens de claim dat Amerika met ‘zijn’ NAVO-uitbreiding de „grote rotzooi” had veroorzaakt en dat die veiligheidsaanpak „failliet” zou zijn. Hij eindigde met Europa als slachtoffer. In commentaar, dat door de webredacteur behulpzaam vet is gedrukt, benadrukt Le de vermeende voedseltekorten, het energietekort, de vluchtelingengolf, zogenaamd groeiende werkeloosheid en voortdurende onzekerheid als de prijs die Europa betaalt voor ‘Amerikaanse’ spelletjes. Voor de volledigheid gooit hij er nog een kekke quote uit House of Cards bovenop om Washington een trap na te geven: „Politics requires sacrifice. The sacrifice of others, of course.”

    Dit is slechts de best uitgewerkte variant van een propagandalijn die je ook bij andere functionarissen, in de staatspers en in (des)informatiecampagne’s ziet. Het gaat compleet voorbij aan het feit dat het lot van Oekraïne in Europa erg leeft. Ik vraag me oprecht af of de Chinezen zich bewust zijn van de geel-blauwe vlaggen die over ons continent wapperen. Dat Europese buitenlandvertegenwoordiger Josep Borrell de EU-China top op 1 april, waarop Brussel aan Peking probeerde duidelijk te maken hoe belangrijk die oorlog voor Europa is, omschreef als „dialoog van doven” stemt niet hoopgevend. Helemaal wanneer woordvoerder Zhao vervolgens Borrell berispte vanwege „onverantwoorde opmerkingen” en hem corrigeerde, alsof China beter weet dan de EU wat de EU van de top vindt.

    Ondertussen is China druk bezig Midden- en Oost-Europa van zich te vervreemden. Dat is niet onlogisch, gezien het feit dat die landen niet gemanipuleerd hoefden te worden door de VS, om belang te hechten aan de NAVO. Biden-functionarissen zijn blij met de tekenen van Europees geopolitiek ontwaken, wat de VS meer ruimte zou geven om zich op China te richten. SPD-funtionarissen willen lessen trekken uit Rusland voor Duitslands Chinabeleid. Bondskanselier Scholz brak met de soms naïef sinocentrische politiek van voorganger Merkel en ging voor zijn eerste officiële bezoek in Azië naar Japan. Met Japan werkt Europa overigens steeds beter samen, terwijl Tokio zich uiterst nuttig toont voor de goede zaak – Japan besprak Oekraïne met Mongolië, Palau, Thailand en Vietnam.

    Hoe kan het dan, dat China zich zo contraproductief gedraagt? De verhoudingen met Europa lopen onherstelbare schade terwijl Peking niet doorheeft hoe zeer de Gezamenlijke Verklaring van Rusland en China van 4 februari en het Chinese gedrag sindsdien het land in Europese hoofden associeert met de Russische dreiging. Ik verwacht dat meespeelt dat Europa een relatief lage prioriteit heeft. Het Chinese ministerie van buitenlandse zaken, dat de sterkte vertegenwoordiging heeft in Europa, is ook niet zo belangrijk voor het Chinese buitenlandbeleid. Daarnaast schaadt de toenemende ideologisering van de Chinese partijstaat en de censuur van media en wetenschap ook de mogelijkheid voor Chinese ambtenaren en ministers om ons te begrijpen. Ik moet denken aan wat ik gisteren schreef over de vergaande politisering van het covidbeleid in China, waardoor de leiders steeds verder los raken van de empirische werkelijkheid.

    Maar een ander onderdeel van de toespraak van viceminister Le is veelzeggend. Net zoals Peking de VS ervan beschuldigt Europa als pion te behandelen, zo zijn wij voor China vooral een hulpmiddel in de strijd tegen de Grote Satan. Le herhaalde nogmaals wat hij en minister Wáng Yì (王毅) eerder ook al hadden gezegd (nadruk van mij):

    Rather than learning the painful lessons of conflict and suffering in Europe, they seek to create a “second theater” and bring the conflict to the Asia-Pacific. The US “Indo-Pacific strategy” indicates that the US seeks not so much to change China as to shape the strategic environment in which China operates. For quite some time, the US has kept flexing its muscle on China’s doorstep, creating exclusive groups against China and inflaming the Taiwan question to test China’s red line. If this is not an Asia-Pacific version of NATO’s eastward expansion, then what is? Such a strategy, if left unchecked, would bring horrible consequences and push the Asia-Pacific over the edge of an abyss.

    Acting on the Global Security Initiative: To Safeguard World Peace and Tranquility – Keynote Speech by Vice Foreign Minister Le Yucheng at “Seeking Peace and Promoting Development: An Online Dialogue of Global Think Tanks of 20 Countries”, 6 May 2022

    Het gaat dus vooral om China’s eigen buurt. Een verhaal van Europa als slachtoffer van het vermeende Amerikaanse hegemonisme is belangrijk voor Peking om te dienen als waarschuwing voor soortgelijke gevolgen in wat ze daar nog altijd de ‘Asia-Pacific’ noemen. Aangezien deze toespraak Xi Jinpings nieuwe paradepaardje – het ‘Global Security Initiative’ – betrof en aangezien Le wordt genoemd als mogelijke opvolger van minister Wang in maart 2023, is het belangrijk om in de gaten te houden hoe de Russische legitimatie van de invasie van Oekraïne wordt gekoppeld aan het door China geclaimde Taiwan.

  • Russische bedreiging van Oekraïne is funest voor Chinese Europa-strategie

    De leiders van de EU spraken ongewoon direct van een Russisch-Chinees front dat de wereldorde wil veranderen op de Veiligheidsconferentie van München (MSC). Hoewel niet iedereen zo expliciet is, lijken veel mensen er van overtuigd dat Peking vrolijk garen spint bij de onrust die het regime van Ruslands Vladimir Poetin aan het creëren is in Oost-Europa. Russische acties tegen ‘het Westen’ helpen zeker mee bij Chinas doel om de grip van de Verenigde Staten te verzwakken. Maar de huidige bedreiging van Oekraïne heeft ook grote nadelen voor de Chinese Europa-strategie. Los van de Chinese belangen in Oekraïne zelf en Pekings bredere wens naar mondiale stabiliteit is dat ook een reden waarom Chinese diplomaten inmiddels duidelijker het belang om de „soevereiniteit, onafhankelijkheid en territoriale integriteit van ieder land te respecteren en veilig te stellen” benadrukken.

    China’s Europa-strategie

    Voor de Clingendael Spectator schreef ik een tijd terug over het Chinese ‘eenheidsfront’ dat Peking tegen de VS wil bouwen, en waarvoor het Europa los wil weken van de Westerse alliantie. Hoewel de meningen verschillen over de mate van mondiale dominantie die de Chinese Communistische Partij (CCP) wil voor China, is er een consensus dat men een verzwakking van Amerikaanse ‘hegemonie’ en ‘unilateralisme’ essentieel acht voor de veiligheid van het Chinese systeem. Juist de wens voor de ‘democratisering’ van de wereldorde is waarom de Chinese regering continu haar steun uitspreek voor Europese ‘strategische autonomie’ (战略自主 zhànlüè zìzhǔ) – wat in de Chinese lezing vooral duidt op autonomie van Washington.

    De roemruchte gezamenlijke verklaring van Moskou en Peking van 4 februari, die Ursula von der Leyen en Josep Borrell in München aanhaalden als bewijs voor de gezamenlijke poging tot revisionisme, bestaat echter voor een groot deel uit de gebruikelijke Chinese taal over het historische moment in de geschiedenis. Hoewel ik eerder heb beargumenteert dat dit wel degelijk revisionistisch is, is de visie die daaruit spreekt vooral gericht tegen de Amerikaanse dominantie. Wanneer China de Russische oproep tegen NAVO-uitbreiding steunt, dan doet het dat omdat Peking zulke allianties ziet als ‘Koud Oorlog-relieken’ die de Amerikaanse ‘hegemonie’ stutten.

    Europese angst voor Russo-Chinese Entente

    China heeft veel te verliezen bij een Russische aanval op Oekraïne, niet in de laatste plaatst vanwege economische belangen die sommige analisten vorig jaar deed vragen of Kyiv een pivot naar Peking maakte. China hamert ook altijd op soevereiniteit. Daarnaast is de CCP druk met binnenlandse beslommeringen, wat de gebruikelijke drang naar stabiliteit alleen maar versterkt. Maar bovenal zorgt de huidige situatie er voor dat de strategische doelen van China in Europa beschadigt worden. Tactische winst uit Westen-plagen weegt daar niet tegen op.

    Hoewel de Chinese conceptie van de EU’s strategische autonomie altijd door wensdenken gekleurd is geweest, zal ook Peking inzien dat Rusland momenteel wonderen doet voor het versterken van de transatlantische solidariteit en het herleven van de NAVO. De Russische militaire dreiging maakt de Europese afhankelijkheid van de Verenigde Staten weer eens duidelijk en versterkt banden die China al jaren langzaam probeert te verzwakken.

    Daarna kleurt de recente nauwe samenwerking tussen Moskou en Peking ook de Europese conceptie van China. Niet alleen Amerikaanse functionarissen maken zich zorgen. Ik citeer uit twee toespraken, van respectievelijk de voorzitter van de Europese Commissie en de Europese hoge vertegenwoordiger voor buitenlandbeleid:

    We are facing a blatant attempt to rewrite the rules of our international system. One only has to read the recent communiqué issued by Russian and Chinese leaders. They seek a ‘new era’, as they say, to replace the existing international order. They prefer the rule of the strongest to the rule of law, intimidation instead of self-determination, coercion instead of cooperation. We still hope that peace will prevail and that diplomacy will take us there.

    Speech by President von der Leyen at the Munich Security Conference 2022

    The Russia-China joint statement of 4 February is the culmination of a long-standing campaign. It is an act of defiance. It is clear: revisionist manifesto. A manifesto to review the world order.

    Munich Security Conference 20 February 2022 Opening statement by HR/VP Josep Borrell

    Is het Chinese eenheidsfront nog houdbaar?

    De Chinese sancties tegen politici, academici en een denktank, de genocide in Xinjiang, de onderdrukking van Hong Kong, de bedreiging van Taiwan en – naar ik me heb laten vertellen – de maskerdiplomatie tijdens de pandemie hebben al veel gedaan om de stemming in Europa negatief bij te stellen. Maar zulke expliciete uitspraken als die van von der Leyen en Borrell heb ik nog niet eerder gezien. Ik vraag me af of Peking door heeft, wat het betekent om geassocieerd de worden met de horror die dreigt in Oekraïne.

    Na de illegale annexatie van de Krim hield Peking zich wat op de vlakte. De vraag is of het dat zou kunnen blijven doen in het geval van een langdurige, grootschalige conventionele oorlog tussen Rusland en Oekraïne die ook het NAVO-grondgebied bedreigt. De gemoederen in de VN-veiligheidsraad zouden in dat geval hoog oplopen. Chinese onthouding of ondermijning van maatregelen zou het land aan de Russische kant scharen in een twee-kampenstrijd die zich dan ontwikkelt.

    Ik verwacht niet dat Peking de pogingen om de verdeeldheid binnen de Europese Unie uit te buiten zal opgeven. Maar het zou kunnen dat het op een bepaald moment de beleidsmakers in China ook duidelijk wordt dat de EU met de NAVO in het andere van de twee kampen zit, de Amerikaanse. Alle arbeid die China heeft verricht om het ontstaan van een ‘multipolaire’ wereld te stimuleren ten spijt, zal het moeten erkennen dat eenheidsfronttactieken moeilijk zijn onder zulke omstandigheden.

    Deze ontwikkeling zou versterkt worden door de groeiende autoritaire solidariteit tussen Poetins Rusland en Xi’s China. Los van samenwerking tegen mensenrechtenorganisaties in de VN betreft dit ook de propaganda. Beide zijn autoritaire landen met een minderwaardigheidscomplex die vinden dat ‘het Westen’ ze in het verleden heeft vernederd. Beide zoeken het herstel van een historisch imperium. Los van de tegengestelde belangen – waarvan we het aantal niet moeten onderschatten – leidt deze gedeelde mentaliteit in ieder geval tot een sociale solidariteit.

    Wat dit betekent op de lange termijn valt lastig te voorspellen. Maar het is in ieder geval duidelijk dat de Chinese strategie in Europa nu al grote averij heeft opgelopen.