China breidt stap-voor-stap Russische rechtvaardiging oorlog tegen Amerikaans blok uit naar Indo-Pacific

Op het tropische Hainan introduceerde Xi Jinping vanochtend een nieuw veiligheidsinitiatief als antwoord op de mondiale chaos. Gezien de ‘crisis’ in Oekraïne en de rijzende spanning in Oost-Azië is het hoog tijd om de bron van de onrust aan te pakken: Amerikaans hegemonisme. Waar China eerder al de Russische rechtvaardiging van de ‘speciale militaire operatie’ echode, breidt Peking de afgelopen weken deze uitleg steeds vaker uit naar de eigen regio.

Vandaag 21 april begon het jaarlijkse Bo’ao Forum for Asia (BFA) in de gelijknamige badplaats met een keynote van president Xí Jìnpíng (习近平). Ten onrechte besteden wij in Europa weinig aandacht aan wat een van de belangrijkste fora is voor China om de internationale gemeenschap bijeen te brengen zoals het land het graag ziet: zonder het achterhaalde Westen. Vorig jaar zette Xi een wereldorde uiteen waarin China het centrum was. Dit jaar ging het minder over Belt and Road en meer over veiligheid.

Eerder al had Xi een Global Development Initiative (GDI, 全球发展倡议 quánqiú fāzhǎn chàngyì). Dit jaar gebruikte hij het BFA voor de introductie van een nieuw Global Security Initiative (全球安全倡议 quánqiú ānquán chàngyì). Staatspersbureau Xinhua introduceerde het in de volgende zes keer „vasthouden aan” (坚持 jiānchí):

1. „We stay committed to the vision of common, comprehensive, cooperative and sustainable security, and work together to maintain world peace and security;”
2. „We stay committed to respecting the sovereignty and territorial integrity of all countries, uphold non-interference in internal affairs, and respect the independent choices of development paths and social systems made by people in different countries;”
3. „We stay committed to abiding by the purposes and principles of the UN Charter, reject the Cold War mentality, oppose unilateralism, and say no to group politics and bloc confrontation;”
4. „We stay committed to taking the legitimate security concerns of all countries seriously, uphold the principle of indivisible security, build a balanced, effective and sustainable security architecture, and oppose the pursuit of one’s own security at the cost of others’ security;”
5. „We stay committed to peacefully resolving differences and disputes between countries through dialogue and consultation, support all efforts conducive to the peaceful settlement of crises, reject double standards, and oppose the wanton use of unilateral sanctions and long-arm jurisdiction;”
6. „We stay committed to maintaining security in both traditional and non-traditional domains, and work together on regional disputes and global challenges such as terrorism, climate change, cybersecurity and biosecurity.”

De meeste punten zijn niet zo spannend. Ze echoën oudere Chinese wensen, zoals een wereldorde zonder Westerse dominantie, respect voor China’s irredentisme, erkenning van Pekings visie op één China, veroordeling van vermeende buitenlandse inmenging, het eigen ontwikkelingsmodel als mensenrecht, geen (Amerikaans) unilateralisme, conflicten ‘vreedzaam’ oplossing in dialogen waarin China zijn grootte maximaal uit kan buiten, en het bestrijden van terrorisme zoals het WhatsApp-gebruik van Oeigoeren.

Wat mij opvalt is punt 4. Het woordgebruik daar echoot Russische zorgen en bevat taalgebruik op basis waarvan ik in de Clingendael Spectator schreef dat China in Europa hetzelfde einddoel nastreeft als Rusland qua regionale ordening.

Chinese diplomaten bezigden eerder de frase „legitieme veiligheidsbelangen van elk land” (各国合理安全关切 gèguó hélǐ ānquán guānqiè) om er op te wijzen dat Rusland ‘zorgen’ serieus genomen moeten worden. Het ‘principe van ondeelbare veiligheid’ (安全不可分割原则 ānquán bùkě fēngē yuánzé) wijst op de Russische misinterpretatie van de Helsinki-akkoorden van 1975 op basis waarvan Moskou claimt dat NAVO-uitbreiding de Russische soevereiniteit schendt. (Amerikaans) ‘unilateralisme’ en ‘hegemonisme’ moet vervangen worden door „gebalanceerde, effectieve en duurbare veiligheidsarchitectuur” (均衡、有效、可持续的安全架构 jūnhéng, yǒuxiào, kě chíxù de ānquán jiàgòu) waarin de veiligheid van de één niet ten koste gaat van de andere.

De uitgelichte Chinese frasen komen ook steeds voor in de communicatie uit Peking over de oorlog in Oekraïne. China stelt daarin expliciet, dat de Verenigde Staten en de uitbreiding van de door Amerika ‘gecontroleerde’ NAVO de oorzaak zijn van ‘de Oekraïne-crisis’. Amerika is de boosdoener (始作俑者 shǐzuòyǒngzhě). Europa moet Amerikaanse manipulatie van zich afschudden, onderhandelen met Rusland over een nieuwe regionale ordening, en met de rest van de wereld het multipolarisme steunen. Deze multipolaire toekomstdroom is geen wonderland voor Oekraïense zelfbeschikking, maar een wereld waarin Kyiv zich schikt in de rol van brug tussen Oost en West.

Waar voorheen deze frasen zich beperkten tot commentaar op de situatie in Europa, breidt de visie zich langzaam uit naar de eigen buurt van China. Xi Jinping heeft het nu onderdeel gemaakt van een Global veiligheidsinitiatief, geïntroduceerd tijdens een top die zich op Azië richt. Het principe van ‘ondeelbare veiligheid’ gaat oostwaarts.

In zijn toespraak (Chinees) introduceert Xi de paragraaf over het initiatief met de gebruikelijke uithalen naar (lees: Amerikaans) hegemonisme, ‘Koude Oorlog-denken’ en blokvorming (lees: NAVO, Quad, AUSUK). De kernzin is echter: „Veiligheid is de voorwaarde voor ontwikkeling, de mensheid is een gemeenschap van ondeelbare veiligheid.” (安全是发展的前提，人类是不可分割的安全共同体。 Ānquán shì fāzhǎn de qiántí, rénlèi shì bùkě fēngē de ānquán gòngtóngtǐ.)

Deze zin vermengt Xi’s eerdere ‘gemeenschap met een gedeeld lot voor de mensheid’ (人类命运共同体 rénlèi mìngyùn gòngtóngtǐ) met het principe van ondeelbare veiligheid. Is het principe van ondeelbare veiligheid dan in gevaar door meer zaken dan enkel de verfoeide NAVO-uitbreiding in Europa? Ja. Xi Jinping is niet de enige Chinees die een mondiale toepassing ziet voor het concept.

Peking heeft duidelijk gemaakt, dat Amerika met de uitbreiding van de NAVO de soevereiniteit en nationale veiligheid van Rusland heeft geschaad. Daarmee zou Amerika Rusland in een hoek hebben gedreven en geen andere keus hebben gelaten. De VS heeft de legitieme veiligheidsbelangen van Rusland en het principe van ondeelbare veiligheid geschonden en is daarmee de boosdoener van de Oekraïne-crisis.

De laatste weken gebruiken Chinese diplomaten dit als waarschuwend verhaal voor de situatie in Azië. Tijdens een forum op 19 maart stelde de Chinese vice-minister van buitenlandse zaken Lè Yùchéng (乐玉成):

Going against the trend to pursue the Indo-Pacific strategy, provoke trouble, put together closed and exclusive small circles or groups, and get the region off course toward fragmentation and bloc-based division is as dangerous as the NATO strategy of eastward expansion in Europe. If allowed to go on unchecked, it would bring unimaginable consequences, and ultimately push the Asia-Pacific over the edge of an abyss.

Vice Foreign Minister Le Yucheng Attends and Addresses the Fourth International Forum on Security and Strategy

Le is de mogelijke opvolger van huidig minister van buitenlandse zaken Wáng Yì (王毅). Die herhaalde de bovengenoemde logica in een telefoongesprek met zijn Vietnamese collega een week geleden:

Wang Yi said, the Ukraine issue has once again made Asian countries realize that maintaining peace and stability is precious and indulging in bloc confrontation will lead to endless risks. The United States tries to create regional tension and incite antagonism and confrontation by pushing ahead with the “Indo-Pacific Strategy”. Such moves will seriously damage the hard-won peace and development in the region and seriously erode the ASEAN-centered regional cooperation architecture. We can’t let the Cold War mentality resurge in the region and the tragedy of Ukraine be repeated around us.

Wang Yi Speaks with Vietnamese Foreign Minister Bui Thanh Son on the Phone

Met andere woorden, Xi Jinping verheft het principe op basis waarvan Rusland een invloedssfeer claimt tot iets wat mondiaal moet worden ingevoerd. Tegelijkertijd maken zijn diplomaten duidelijk dat Amerikaanse activiteiten in de Chinese regio net zo schadelijk zijn als de vermeende Amerikaanse misdaden tegen het principe in Europa op basis waarvan het Ruslands oorlog goed praat.

NAVO-uitbreiding om Oost-Europa tegen Moskous imperialisme te beschermen, zo stelt Peking, liet Rusland geen keus om een brutale invasieoorlog vol oorlogsmisdaden en potentiële genocidale intentie te beginnen. Daarnaast telt Peking dat de pogingen van Amerika (en Australië, India, Japan, Taiwan en het Verenigd Koninkrijk) om Chinese imperialistische neigingen in de Indo-Pacific in te dammen „net zo gevaarlijk” zijn als NAVO-uitbreiding. Maak je borst maar nat.