Tag: war

De laatste tijd heeft men het ook in Nederland¹Boekestijn en De Wijk, ‘De gevaarlijkste plek op aarde’, BNR Nieuwsradio, 29 oktober 2021. steeds vaker over de risico’s op een oorlog om Taiwan. Als Taiwanexpert wil ik ook graag mij duit in het zakje doen. De eerste duit is een verwijzing naar het opiniestuk van Natasha Kassam, waarin ze oproept om vooral te luisteren naar wat de Taiwanezen zélf willen.²Natasha Kassa, ‘What Taiwan Really Wants’, The New York Times, 29 oktober 2021.

Het zou het niet om een oorlog gaan óm Taiwan, maar mét Taiwan. Het is belangrijk om te begrijpen wat Taiwanezen bedoelen met status quo en onafhankelijkheid. Het is niet (slechts) een geopolitieke strijd, maar vanuit dat perspectief een gevecht om het voortbestaan van de democratische en vrije staat op het eiland.

Het is ook belangrijk om de Chinese binnenlandse politiek niet te vergeten. Mijn argument is dat China vooralsnog niet de intentie heeft om een oorlog te beginnen. De binnenlandse uitdagingen zijn nog te groot, zolang formele Taiwanese onafhankelijkheid nog kan worden afgeschrikt.

Maar het risico op escalatie groeit wel. Hoe meer vliegtuigen Taiwan tarten en hoe sterker het nationalisme, hoe groter de kans dat het een eigen leven gaat leiden. Net als in 1914 in Europa zouden een ongeluk of overmoedigheid een vicieuze cirkel op gang kunnen brengen.

China heeft vooralsnog niet de intentie

Peilingen in Taiwan laten zien dat de mensen daar een oorlog nog niet zo waarschijnlijk achten.³CNA, ‘Most Taiwanese don’t think war in Taiwan Strait is probable: poll’, Focus Taiwan, 2 november 2021. Analyse van de uitspraken van Chinese leiders geeft hier reden toe. In gezaghebbende stukken – zoals de recente geschiedenisresolutie van het Centraal Comité⁴‘Full Text: Resolution of the CPC Central Committee on the Major Achievements and Historical Experience of the Party over the Past Century’, Xinhua Net, 16 november 2021. – zijn er nog altijd geen nieuwe concepten geïntroduceerd om het oude vertrouwde ‘vreedzame hereniging’ (和平统一 hépíng tǒngyī) te vervangen.

De Amerikaanse expert Bonnie Glaser is de meest overtuigde uitdrager van deze lezing:⁵Fairbank Center for Chinese Studies, ‘Critical Issues Confronting China featuring Bonnie Glaser’, YouTube, 30 september 2021. het beleid van Peking – druk bezig met de Grootse Herrijzenis – is volgens haar nu nog niet gericht op het nastreven van ‘hereniging’ met Taiwan, maar op het ontmoedigen van het verderfelijke ‘Taiwanese onafhankelijkheid’ (台独 táidú).⁶Richard Bush, Bonnie Glaser, en Ryan Hass, ‘Opinion: Don’t Help China By Hyping Risk of War Over Taiwan’, NPR, 8 april 2021.

In tegenstelling tot de Taiwanese president Tsai Ing-wen (蔡英文 Cài Yīngwén) ⁷CNA, ‘President vows to defend sovereignty’, Taipei Times, blz. 1, 11 oktober 2021. houdt Peking namelijk nog altijd vol dat ‘het eiland Taiwan’ juridisch gewoon onderdeel is van de Volksrepubliek China (PRC) vanaf de oprichting op 1 oktober 1949. De ontkenning van de claim van Tsai dat Taiwan al onafhankelijk is,⁸John Sudworth, ‘China needs to show Taiwan respect, says president’, BBC News, 14 januari 2020. is essentieel om niet een conflict ingesleurd te worden.

China is namelijk wettelijk verplicht om militair in te grijpen, als het vaststelt dat Taiwan zich ‘onafhankelijk’ heeft verklaard.⁹Chunjuan Nancy Wei, ‘China’s Anti-Secession Law and Hu Jintao’s Taiwan Policy’. Yale Journal of International Affairs, jrg. 5. no. 1, blz. 121, winter 2010. Dat is de rode lijn waarvoor men dikwijls waarschuwt. Maar een oorlog komt de Chinese Communistische Partij (CCP) nu niet goed uit.

Binnenlandse politieke beslommeringen

Het grote doel van de CCP is de Grootse Herrijzenis van de Chinese Natie (中华民族伟大复兴 zhōnghuá mínzú wěidà fùxīng).¹⁰‘Full Text: Speech by Xi Jinping at a ceremony marking the centenary of the CPC’, Xinhua Net, 1 juli 2021. Tegen 2049 moet China rijk, sterk en dominant zijn.¹¹Rush Doshi, The Long Game: Chinas Grand Strategy to Displace American Order, Oxford: Oxford University Press, 2021. Maar dat is nog niet makkelijk.¹²Scott Rozelle en Natalie Hell, Invisible China: How the Urban-Rural Divide Threatens China’s Rise, Chicago: The University of Chicago Press, 2020; George Magnus, ‘The downfall of Evergrande foreshadows a difficult decade for China – and for Xi Jinping’, The New Statesman, 15 december 2021. De gevolgen van een oorlog zouden alles in gevaar brengen. Een verlies zou het einde betekenen van het leiderschap, maar zelfs bij succes is het nog maar de vraag of de kosten opwegen tegen de baten.

Het huidige moment is bovendien ook te kwetsbaar. Het economische model staat steeds meer onder druk.¹³Alexandra Stevenson, Michael Forsythe en Cao Li, ‘China and Evergrande Ascended Together. Now One Is About to Fall.’, The New York Times, 28 september 2021. Op de korte termijn speelt een andere factor: binnenlandse politiek maakt dat de CCP politieke stabiliteit nu boven alles stelt.

De pandemie is nog niet afgelopen. In februari 2022 zijn de Olympische Winterspelen van Peking. Maar bovenal: oktober 2022 is het Partijcongres waarop grote leider Xí Jìnpíng (习近平) naar verwachting zijn ongebruikelijke derde termijn zal krijgen, gevolgd door de parlementszitting van maart 2023 die de nieuwe machtsverhoudingen bevestigt.

Ik verwacht dat China tot dan geen avonturen wil beginnen. Misschien duurt dat moment nog wel tot duidelijk wordt wie de vertrekkende Tsai Ing-wen opvolgt bij de Taiwanese verkiezingen van januari 2024 en of Joe Biden later dat jaar in het Witte Huis mag blijven.

Risico op escalatie groeit wel

Dat wil niet zeggen dat de kans op oorlog nul is. Daarvoor nemen de spanningen te veel toe. Groeiende Chinese zelfoverschatting,¹⁴ ‘Why the US will abandon the island of Taiwan: Global Times editorial’, The Global Times, 18 augustus 2021. nationalistisch ongeduld¹⁵Zhang Zhouxiang, ‘High-speed train to Taiwan song goes viral’, China Daily, 12 november 2021; ‘「統一後，台灣省買房怎麼選？」　中國網紅豎大拇指點名這城市’, Apple Daily TW, 1 november 2021. en Westers falen kunnen ervoor zorgen dat Peking de risico’s anders gaat wegen. Hoewel de gezaghebbende publicaties het nog niet reflecteren, spreken Chinese functionarissen achter de schermen steeds overtuigder over de Chinese kansen in geval van oorlog.¹⁶Oriana Skylar Mastro, ‘The Taiwan Temptation: Why Beijing Might Resort to Force’, Foreign Affairs, jrg. 100, no. 4, juli/augustus 2021.

Men kan concluderen dat het ontmoedigen van formele onafhankelijkheid nu minder waard is geworden.¹⁷A.A. Bastian, ‘Threatening Taiwan Gets China More Than Invading It Would’, Foreign Policy, 30 november 2021. Men kan concluderen – na nog een geopolitiek kantelpunt zoals die de recessie van 2008 of de pandemie van 2020¹⁸Uitgelegd in ideaalvorm in: Rush Doshi, The Long Game: Chinas Grand Strategy to Displace American Order, Oxford: Oxford University Press, 2021. – dat het Westen nu echt te zwak is om tegenstand te bieden. Maar het grootste risico bestaat uit ongewilde escalatie.

Nu de temperatuur oploopt¹⁹John Liu, Jing Li, en Samson Ellis, ‘China Moves to Quash Online Rumors That Taiwan War Looms’, Bloomberg, 4 november 2021. en de nationalistische propaganda van China en de consoliderende nationale identiteit op Taiwan²⁰Sense Hofstede, ‘Taiwan’s Democratic Journey and Stabilising National Identity’, 9DASHLINE, 9 december 2020. steeds verder uiteen staan, zou een incident een kettingreactie op gang kunnen brengen die tot een uitkomst leidt, die niemand wil.

De activiteiten van de Chinese luchtmacht ten zuiden van Taiwan²¹Silva Shih, Daniel Kao, Sylvia Lee, Yingyu Chen en Shuren Koo, ‘Why the Chinese Military Has Increased Activity Near Taiwan’, CommonWealth Magazine, 2 november 2021. zijn naast signaal en oefening ook contactmomenten met de Taiwanese luchtmacht. Hoe meer contactmomenten, hoe groter de kans op ongelukken. Hetzelfde geldt voor toenemende activiteiten van Chinese vissers,²²CNA, ‘Chinese fishing boat, crew held after poaching near Penghu’, Focus Taiwan, 28 juni 2021. maritieme militie²³Jason Pan, ‘Shots fired as Chinese boats ram coast guard ship’, Taipei Times, blz. 3, 22 maart 2020. en baggeraars.²⁴Louise Watt, ‘Line in the sand: Chinese dredgers are stealing Taiwan, bit by bit’, Nikkei Asia, 16 juni 2021.

Militaire oefeningen en bewegingen die Peking gebruikt om Taiwan een defaitisme aan te praten, voeden ook de lust van de Chinese haviken. De nationalistische rellen die uitbraken in China nadat de Japanse kustwacht een Chinese kapitein arresteerde in 2010, zijn een duidelijke illustratie van de binnenlandse druk waar Peking rekening mee moet houden.

Daarnaast moeten we beducht zijn op een economische of politieke crisis in China zelf. Peking vertrouwt nu nog dat de ‘loop van de geschiedenis’²⁵Zie een van de stukken uit een vierluik met achtergrond: Sense Hofstede, ‘100 jaar CCP: de loop van de geschiedenis’, China2025.nl, 11 oktober 2021. de Partij bevoordeelt en dat uiteindelijk de machtsverhoudingen zo zullen worden, dat Taiwan geen keus heeft of dat China sterk genoeg is om de gevolgen van sancties te weerstaan.

Wanneer dat vertrouwen weg is, dan zou de Partij misschien wel gebruik willen maken van de voorsprong die het nu (al/nog) meent te hebben. Of het zou een invasie van Taiwan als een nuttige nationalistische afleiding kunnen zien.

Ten slotte is het belangrijk om de dynamiek on the ground in de gaten te houden. De centrale regering in Peking kan misschien wel niet de intentie hebben om aan te vallen, maar de logica van escalerende reacties kan ervoor zorgen dat de betrokken partijen toch stapje voor stapje richting een kinetisch conflict bewegen. Hoe meer vliegtuigen rond Taiwan vliegen, hoe meer kansen op ongelukken. Hoe warmer de temperatuur in de lucht boven de Straat, hoe meer de boel een eigen leven kan gaan leiden.

De Europese mogendheden hadden ook niet de intentie elkaar in het verderf te storten voor de zomer van 1914. Maar het Chinese nationalisme en de zelfoverschatting van het eigen kunnen nemen zienderogen toe, terwijl men steeds geringschattender doet over het ‘neergaande’ Westen.²⁶Chris Buckley, ‘“The East Is Rising”: Xi Maps Out China’s Post-Covid Ascent’, The New York Times, 3 maart 2021.

De grootste uitdaging voor Nederland

Een opiniestuk in de NRC riep Nederland en Europa op om al vast na te denken over een eventuele oorlog.²⁷Tim Sweijs en Joris Teer, ‘Stel, China valt Taiwan aan. Wat doen wij dan?’, NRC, 8 oktober 2021. Ik sluit mij grotendeels daarbij aan. Voor de Clingendael Spectator schreef ik eerder al over het belang om de factor Taiwan mee te nemen wanneer Nederland nadenkt over de Indo-Pacific,²⁸Sense Hofstede, ‘Risico op escalatie Indo-Pacific met Chinese druk op Taiwan’, Clingendael Spectator, 9 december 2020. en ben daar niet de enige in.²⁹Gerrit van der Wees, ‘Nederland hoort achter Taiwan te gaan staan’, De Telegraaf, 21 oktober 2021.

Economische afschrikking kan daarbij een belangrijke rol spelen,³⁰Fred Sengers, ‘Maak de prijs om Taiwan binnen te vallen zo hoog, dat China het wel uit zijn hoofd laat’, Trouw, 29 oktober 2021. hoewel wij niet moeten onderschatten hoe agressief Peking alleen al een aankondiging van potentiële tegensancties zou vinden. Echter, een Chinese invasie van Taiwan zou politiek niet het lastigste scenario zijn.

De humanitaire ramp, de overduidelijke Chinese agressie, de geopolitieke consequenties en de Amerikaanse betrokkenheid zouden de politieke keuze voor Europa relatief makkelijk maken bij een conventionele oorlog, hoe moeilijk het militaire antwoord ook zou zijn.

Moeilijker zou het zijn, als China na 2023 of 2024 creatiever om gaat met Taiwan. Er zijn verschillend manieren waarop het kan proberen om Taiwan uit te lokken het eerste schot te lossen. Hoe daarop te reageren is de echte politiek uitdagende vraag.

Laat Den Haag de KLM doorvliegen naar Taipei als Peking het Taiwanese luchtruim sluit? Wat doen de rederijen als de Chinese douane hen vraagt om vracht van Rotterdam naar Taiwan vooraf aan China aan te melden? Laten wij de Taiwanese kustwacht vrachtschepen uit Nederland escorteren om door een Chinese blokkade te breken?

Het zou nuttig zijn als Europa helpt bij het verkrijgen van asymmetrische defensieve capaciteiten, of in ieder geval niet in de weg staat wanneer privébedrijven dat doen. De mogelijke economische kosten duidelijk communiceren aan Peking helpt bij het versterken van de afschrikking. Een sterke EU helpt het Chinese verhaal van Westerse neergang te ontkrachten. Samenwerking met Taipei op allerlei vlakken helpt Chinese psychologische druk te ondermijnen.

Maar uiteindelijk is de Chinese wens om Taiwan te annexeren niet gebaseerd op een kosten-batenanalyse, maar op etno-nationalisme. Afschrikking kan niet alle risico’s wegnemen. De kosten die China ons zou laten betalen bij steun aan Taiwan in dit gevoelige dossier zouden hoog zijn. Het is dus ook de zaak om al vast de moeilijke politieke besluiten door te spelen vóórdat Rutte ineens door de KLM uit zijn bed wordt gebeld.

• 1
  Boekestijn en De Wijk, ‘De gevaarlijkste plek op aarde’, BNR Nieuwsradio, 29 oktober 2021.
• 2
  Natasha Kassa, ‘What Taiwan Really Wants’, The New York Times, 29 oktober 2021.
• 3
  CNA, ‘Most Taiwanese don’t think war in Taiwan Strait is probable: poll’, Focus Taiwan, 2 november 2021.
• 4
  ‘Full Text: Resolution of the CPC Central Committee on the Major Achievements and Historical Experience of the Party over the Past Century’, Xinhua Net, 16 november 2021.
• 5
  Fairbank Center for Chinese Studies, ‘Critical Issues Confronting China featuring Bonnie Glaser’, YouTube, 30 september 2021.
• 6
  Richard Bush, Bonnie Glaser, en Ryan Hass, ‘Opinion: Don’t Help China By Hyping Risk of War Over Taiwan’, NPR, 8 april 2021.
• 7
  CNA, ‘President vows to defend sovereignty’, Taipei Times, blz. 1, 11 oktober 2021.
• 8
  John Sudworth, ‘China needs to show Taiwan respect, says president’, BBC News, 14 januari 2020.
• 9
  Chunjuan Nancy Wei, ‘China’s Anti-Secession Law and Hu Jintao’s Taiwan Policy’. Yale Journal of International Affairs, jrg. 5. no. 1, blz. 121, winter 2010.
• 10
  ‘Full Text: Speech by Xi Jinping at a ceremony marking the centenary of the CPC’, Xinhua Net, 1 juli 2021.
• 11
  Rush Doshi, The Long Game: Chinas Grand Strategy to Displace American Order, Oxford: Oxford University Press, 2021.
• 12
  Scott Rozelle en Natalie Hell, Invisible China: How the Urban-Rural Divide Threatens China’s Rise, Chicago: The University of Chicago Press, 2020; George Magnus, ‘The downfall of Evergrande foreshadows a difficult decade for China – and for Xi Jinping’, The New Statesman, 15 december 2021.
• 13
  Alexandra Stevenson, Michael Forsythe en Cao Li, ‘China and Evergrande Ascended Together. Now One Is About to Fall.’, The New York Times, 28 september 2021.
• 14
   ‘Why the US will abandon the island of Taiwan: Global Times editorial’, The Global Times, 18 augustus 2021.
• 15
  Zhang Zhouxiang, ‘High-speed train to Taiwan song goes viral’, China Daily, 12 november 2021; ‘「統一後，台灣省買房怎麼選？」　中國網紅豎大拇指點名這城市’, Apple Daily TW, 1 november 2021.
• 16
  Oriana Skylar Mastro, ‘The Taiwan Temptation: Why Beijing Might Resort to Force’, Foreign Affairs, jrg. 100, no. 4, juli/augustus 2021.
• 17
  A.A. Bastian, ‘Threatening Taiwan Gets China More Than Invading It Would’, Foreign Policy, 30 november 2021.
• 18
  Uitgelegd in ideaalvorm in: Rush Doshi, The Long Game: Chinas Grand Strategy to Displace American Order, Oxford: Oxford University Press, 2021.
• 19
  John Liu, Jing Li, en Samson Ellis, ‘China Moves to Quash Online Rumors That Taiwan War Looms’, Bloomberg, 4 november 2021.
• 20
  Sense Hofstede, ‘Taiwan’s Democratic Journey and Stabilising National Identity’, 9DASHLINE, 9 december 2020.
• 21
  Silva Shih, Daniel Kao, Sylvia Lee, Yingyu Chen en Shuren Koo, ‘Why the Chinese Military Has Increased Activity Near Taiwan’, CommonWealth Magazine, 2 november 2021.
• 22
  CNA, ‘Chinese fishing boat, crew held after poaching near Penghu’, Focus Taiwan, 28 juni 2021.
• 23
  Jason Pan, ‘Shots fired as Chinese boats ram coast guard ship’, Taipei Times, blz. 3, 22 maart 2020.
• 24
  Louise Watt, ‘Line in the sand: Chinese dredgers are stealing Taiwan, bit by bit’, Nikkei Asia, 16 juni 2021.
• 25
  Zie een van de stukken uit een vierluik met achtergrond: Sense Hofstede, ‘100 jaar CCP: de loop van de geschiedenis’, China2025.nl, 11 oktober 2021.
• 26
  Chris Buckley, ‘“The East Is Rising”: Xi Maps Out China’s Post-Covid Ascent’, The New York Times, 3 maart 2021.
• 27
  Tim Sweijs en Joris Teer, ‘Stel, China valt Taiwan aan. Wat doen wij dan?’, NRC, 8 oktober 2021.
• 28
  Sense Hofstede, ‘Risico op escalatie Indo-Pacific met Chinese druk op Taiwan’, Clingendael Spectator, 9 december 2020.
• 29
  Gerrit van der Wees, ‘Nederland hoort achter Taiwan te gaan staan’, De Telegraaf, 21 oktober 2021.
• 30
  Fred Sengers, ‘Maak de prijs om Taiwan binnen te vallen zo hoog, dat China het wel uit zijn hoofd laat’, Trouw, 29 oktober 2021.