Sense Hofstede

Tag: europe

  • In deze Koude Oorlog dreigt Europa het nieuwe Azië te worden

    Op het vliegveld na afloop van zijn staatsbezoek aan Rusland in 2023 vertelde Xí Jìnpíng 习近平 aan Vladimir Poetin dat de wereld een verandering ondergaat ‘niet gezien in honderd jaar’ (百年未有之大变局). Eentje die China en Rusland samen voortdrijven. Dat laatste is misschien wat hoopvol. Verkiezing na verkiezing laat zien dat de democratische wereld zelf al uit elkaar schuift. De overwinning van Donald Trump in de Verenigde Staten is slechts het meest belangrijkste voorbeeld.

    Ook zonder geloof in de marxistische ‘historische krachten’ waar Xi’s uitspraak naar verwijst, is duidelijk dat verhoudingen veranderen. Europa komt steeds meer alleen te staan. Er bestaat de kans dat de Amerikanen nu Orbáns Hongarije achterna te gaan. Een wannabe-dictator met oligarchenvrienden aan de knoppen van het machtsarsenaal van de VS zou een geopolitieke aardverschuiving betekenen.

    Buiten de VS verschuift ook veel – en niet in het voordeel van Europa. Er is al veel geschreven over de komst van Noord-Koreaanse troepen naar Rusland. Maar het is de moeite waard om nog even stil te staan bij het feit dat ons continent steeds meer verwordt tot strijdtoneel voor Aziatische machten.

    Seoel reageert, omdat het ziet hoe een agressiever Noord-Korea in ruil voor militaire steun aan Moskou hulp krijgt die Zuid-Korea bedreigt. Polen is niet het enige land wat uitkijkt naar Zuid-Koreaanse wapens, terwijl Forbes schrijft over mogelijke Taiwanese leveranties aan Oekraïne. Japan had al territoriaal conflict met Rusland, wat helpt te verklaren waarom het nu met het door Peking gestrafte Litouwen werkt aan ontmijning in Oekraïne. Bovenal staat China steeds duidelijk aan de Russische kant in de oorlog in Europa, in de vorm van kritieke leveranties en steun in internationale organisaties.

    Ook op economisch gebied wordt aan alle kanten aan Europa getrokken. Het gevecht van EU-lidstaten om Chinese fabrieken voor elektrische auto’s is slechts de laatste impact van de nieuwe realiteit. Met de transactionele Trump zullen we nog met weemoed terugdenken aan de tijd dat we slechts te maken hadden met Bidens druk op de halfgeleiderindustrie. De landen die rondom de Stille Oceaan tegenover elkaar staan brengen hun conflict naar Europa.

    Commentatoren spreken graag over een nieuwe Koude Oorlog. De oude Koude Oorlog wordt daarbij vaak beschreven als patstelling. Dat klopte voor Europa. Voor de rest van de wereld was het echter een hete, bloedige strijd. De reden dat er in Europa toen niet gevochten werd, was dat een grootschalige landoorlog tussen het Westen en het Sovjetblok te afgrijselijk zou zijn. De spanning die in Europa geen uitweg kon vinden, barstte los in de rest van de wereld. Vietnam was slechts een van de vele theaters waarin de kampen elkaar met scherp bevochten.

    Een soortgelijke situatie dreigt nu in omgekeerde richting. Mogelijke conflicten in Oost-Azië zijn talrijk. Maar een oorlog tussen kernmachten China en VS met Japan rond de Filipijnen, Korea of Taiwan zou onvoorstelbaar extreem zijn.  Nu wil het net, dat in het verdeelde Europa zich al een lopend conflict bevindt – de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne. Niet zonder toeval bemoeien steeds meer landen uit Azië zich daarmee.

    Europa loopt het risico een strijdtoneel te worden van de Indo-Pacific in deze ‘koude’ oorlog om de machtsbalans in Azië. Onder veel Europese geopolitieke commentatoren leeft nog de vraag of het wenselijk is dat Europa duidelijk partij kiest in het conflict tussen China en de Verenigde Staten. Dat debat gaat onterecht uit dat wij ons in de luxepositie bevinden een keuze te hebben. Dat is niet zo. China en Rusland zijn nooit een optie geweest. Als Trump de sloophamer ter hand neemt tegen een samenhangend ‘Westen’, dan is ook de VS uit de race. De enige keuze is de keuze voor Europa zelf.

    Daarbij kunnen we een les trekken uit de stappen die Zuidoost-Azië ondernam als reactie op de Koude Oorlog. In de jaren zestig en zeventig werkten de landen daar aan het samenwerkingsverband ASEAN. Hun doel was, om te zorgen dat de gekoloniseerde regio nooit weer uit elkaar gespeeld kon worden door elkaar bevechtende buitenstaanders. Europa heeft het voordeel dat er al een Europese Unie bestaat. Ook heeft het nog geen eeuwenlange externe bezetting achter de rug. Laten we dan deze voorsprong gebruiken om onze zaakjes op orde te krijgen en daarmee voorkomen dat het verleden van Azië de toekomst van Europa wordt.

  • Xi Jinpings Chinese Droom maakt handelsconflict met Europa onvermijdelijk

    Elektrische auto’s zijn de inzet van oplopende handelsspanningen tussen China en de Europese Unie. Chinese staatssteun zou een bedreiging zijn voor de Europese auto-industrie, een essentiële pijler van de Europese economie. Brussel is een onderzoek begonnen. In juni kwamen er al voorlopige invoerheffingen. Daarop nam Peking al cognac, brandy en varkensvlees uit Europa in het vizier.

    Dat weerhield Brussel er niet van door te gaan. Nu reageert China op de volgende stap in het EU-onderzoek door zijn pijlen te richten op Europese zuivelproducten. Dreigende geluiden in de richting van Europese auto’s met verbrandingsmotoren worden ook concreter. Een handelsconflict lijkt nog lastig te vermijden. Tegelijkertijd moet Europa niet onderschatten welke troefkaart het in handen heeft dankzij de gemeenschappelijke markt. 

    Het is duidelijk dat Peking een gerichte campagne is begonnen. Doel is om een meerderheid van EU-lidstaten te overtuigen tegen te stemmen, wanneer in de herfst de definitieve beslissing genomen moet worden genomen over het onderzoek naar elektrische auto’s. Duitsland was vooraf al tegen. Nederland moet er echter vanuit gaan, dat de meeste EU-lidstaten niet anders kunnen dan doorzetten.

    De economische botsing is namelijk structureel. Subsidies waren altijd al ingebouwd in het Chinese politieke systeem. Nu vereisen de plannen van president Xi Jinping dat buitenlanders nog meer delen van hun industrieën opofferen aan goedkope producten uit China. Daarmee brengt hij zijn land op ramkoers met de halve wereld. Nu gaat het conflict namelijk om de lucratiefste, hoogwaardige producten.

    Xi Jinping introduceerde in 2012 de Chinese Droom. Doel is de ‘terugkeer’ van China naar zijn ‘historische’ rechtmatige positie als grootmacht. Voor rechtgeaarde marxist Xi is een fundament van economische kracht hierbij essentieel. Juist aan dat fundament schort het de laatste tijd. De Chinese consumptie is zwak sinds de coronapandemie. Dat komt boven op de vastgoedcrisis, begonnen met maatregelen om onhoudbare speculatie een halt toe te roepen.

    Stimulans blijft echter uit. De communisten in Peking menen dat ‘gratis geld’ de Chinese burger net zo lui zou maken als de decadente Europeanen al zijn. Volgens hen is een economie die tastbare producten maakt in plaats van ongrijpbare diensten consumeert een vereiste voor de macht die de Chinese Droom mogelijk maakt.

    Het ‘nieuwe ontwikkelingsparadigma’ (xīn fāzhǎn géjú 新发展格局) van Xi uit mei 2020 voorziet hiertoe in de zogenaamde ‘dubbele circulatie’ (guónèi guójì shuāng xúnhuán 国内国际双循环), twee onafhankelijke economische sferen. Een onafhankelijke ‘binnenlandse circulatie’ moet de Chinese economie beschermen tegen sancties en schokken. In de ‘internationale circulatie’ moeten de mondiale leveringsketens juist afhankelijk worden van China, wat Peking geld en macht oplevert.

    Het zijn de technologieën van de toekomst die de werelds afhankelijkheid van China moeten versterken. Dat staat bekend onder weer een ander xiïsme als de ‘nieuwe productieve krachten’ (xīn zhí shēngchǎnlì 新质生产力). Dit zijn de technieken achter elektrische auto’s en kunstmatige intelligentie – niet om streaming en spellen. Brussels subsidieonderzoek is een bewijs van Pekings succes.

    De Wall Street Journal legt uit hoe dit er in de praktijk uitziet. Onder de noemer van „eerst maken, dan breken” (xiān lì, hòu pò 先立后破) zet Peking in op high-tech industrieën waarin China graag dominant wil worden. Ondertussen moeten de oude ‘laagwaardige’ maakindustrieën nog behouden blijven. Het gevolg is dat overheden elkaar overtreffen in subsidies voor nieuwe producenten terwijl verlieslijdende fabrieken ook in de lucht worden gehouden.

    Teruglopende bouw is echter funest voor de vraag naar bijvoorbeeld staal. Onzekere consumenten hebben minder geld voor nieuwe auto’s. De buitenlandse markt moet daarom uitkomst geven. Als China niet meer consumeert maar wel meer produceert, dan zullen buitenlanders de spullen moeten kopen die Chinese fabrieken maken. Als die buitenlanders niet plotseling veel rijker worden, betekent dit dat de rest van de wereld minder moet produceren.

    Handelsblatt schrijft dat de Duitse industrie een nieuwe China Shock wacht. Westerse bedrijven hebben lang veel geld verdiend door de laagwaardige stappen in hun productieproces naar Chinese fabrieken te verplaatsen. Chinese producenten leerden vlug en konden al snel zélf goedkope producten te maken die het al langer goed doen in ontwikkelingslanden. Nu zijn Chinese techbedrijven en automerken echter opgeklommen naar het hogere segment.

    Chinese merken vormen nu een directe bedreiging voor Westerse kampioenen. Berlijn én Brussel kunnen Pekings succes niet langer negeren. Europa zal de eigen industrie niet helemaal kapot laten gaan om alles vervolgens uit China te importeren. De kortermijnbelangen van Duitse automakers met fabrieken in China wegen uiteindelijk niet op tegen de langtermijnbelangen van het continent. Het begin van die botsing zien we nu.

    Ons voordeel is, dat de Europese markt essentieel is voor het slagen van China’s transitie naar de ‘nieuwe productieve krachten’. De minder kapitaalkrachtige consumenten in ontwikkelingslanden vormen (nu nog) een te kleine markt voor de afzet die de Chinese industriële opwaardering nodig heeft. De Amerikaanse markt is hermetisch gesloten. Consumptie in eigen land blijft achter. De enig overgebleven rijke markt van serieuze grootte is de Europese.

    Bij de exportcontrolemaatregelen die ASML treffen valt nog te twisten of het de Chinese voortgang effectief bevriest. Dit handelsconflict is echter geen complex technisch vraagstuk, maar een simpele economische afweging. Een open vraag is of Peking uit wanhoop aan gaat sturen op een totaal handelsconflict, of dat het uiteindelijk te afhankelijk is van Europese vraag (en componenten) om veel meer dan kaas en cognac tegen te houden. Wat het ook wordt, Nederland kan zich maar beter toeleggen op de juiste uitvoering dan het stoppen van dit onvermijdelijke conflict.

  • De noodzaak van Oekraïens kandidaatlidmaatschap

    Het debat over mogelijke Oekraïense toetreding tot de Europese Unie gaat te vaak voorbij aan wat het traject nu werkelijk inhoudt. Het gaat om kandidaatstatus. President Zelensky schuift niet ineens morgen aan bij de Europese Raad. Het proces – dat wel meer dan een decennium kan duren – is juist de meest geschikte structuur voor de noodzakelijke samenwerking met Kyiv bij de wederopbouw van het land en het veiligstellen van ons Europa.

    De verwelkoming door commissievoorzitter Ursula von der Leyen van Oekraïne bij de Europese familie is daarnaast een hoognodige bijdrage aan het onderontwikkelde Europese geopolitieke narratief. Tussen de groeiende onzekerheid in de VS en een opkomende niet-Westerse wereld is het belangrijk dat wij nadenken over Europa’s plek in de wereld.

    De discussie gaat niet over onmiddellijke toetreding van Oekraïne tot de EU. Wanneer von der Leyen belooft om vaart te maken, dan heeft ze het over de eerste stap van een lang procedé. Nadat de Europese Commissie zich heet uitgesproken over Kyivs verzoek, is het aan de regeringsleiders van de lidstaten om daar bij consensus een oordeel over uit te spreken.

    Pas daarna begint de kandidatuur. Voordat dit eindigt in lidmaatschap, moet de kandidaat zich door verschillende ‘hoofdstukken’ heen werken. Op allerlei terreinen moet het land Europese wetgeving overnemen en instituten hervormen. Bij elke stap beoordelen de lidstaten. Uiteindelijk moeten die, na misschien wel meer dan tien jaar, unaniem tekenen voor de feitelijke toetreding. Oekraïne wordt dus zogezegd niet zomaar de Unie ingerommeld.

    Het gaat namelijk om een uiterst zorgvuldig proces. Dat maakt het nu precies een uitgekiende manier om Oekraïne te helpen én de Europese belangen veilig te stellen. Zoals minister van buitenlandse zaken Dmytro Koeleba zei in NRC: „Door ons kandidaat-lid te maken, help je ons om bestaande problemen, zoals corruptie, te overwinnen en ons land te ontwikkelen op een manier die ons allemaal sterker maakt.” Ook onze veiligheid is verbonden met de militaire successen van Kyiv. Daarnaast zal Europa zeker betrokken zijn bij de wederopbouw van het zwaar getroffen land. Nu al noemt men bedragen van miljarden euro’s. Territoriale onvolledigheid weerhield Cyprus ook niet van toetreding.

    Als Oekraïne kandidaat wordt, dan krijgen de strijders daar meer dan een symbolische steun in de rug. Wij hebben dan namelijk ook de beschikking over een gereedschapskist om het proces van ondersteuning en herstel in goede banen te leiden. De noodzaak van continue goedkeuring voor volgende stappen geeft de bestaande lidstaten controle. Daarnaast doen we de wederopbouw ook meteen goed, als we de Europese wetgeving gelijk inbrengen. Tenslotte kunnen we Oekraïne al tussentijds met provisionele toepassing betrekken bij wat nuttig is.

    Vanuit mijn stek in Singapore zie ik nog een laatste argument voor het bieden van een Europees perspectief aan de Oekraïense bevolking. Meer dan één Europese leider of diplomaat stelt dat Oekraïne ook voor Europese waarden vecht. Die waarden zijn niet altijd meer vanzelfsprekend of onbetwist in de wereld. De indruk die ik hier echter krijg, is dat men Europa vooral als zijtoneel ziet. Spelen wij nog mee nu de nieuwe wereldorde vorm krijgt?

    Ondanks de pogingen van bijvoorbeeld China om niet mee te worden gesleurd in de strijd, is het duidelijk waar de sympathieën van regimes als dat in Peking liggen. Al tijdens de coronapandemie sprak de Europese hoge vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken Josep Borrell over het feit dat Peking bezig is met een mondiale verhalenstrijd. Dat geldt nu natuurlijk ook voor Poetins Rusland. Het is belangrijk dat wij in Europa ook een geopolitiek verhaal te vertellen hebben. Von der Leyen geeft daartoe een aanzet.

    De noodzaak hiertoe is nijpend. Voor Clingendael schreven Ties Dams en Monika Sie Dhian Ho over de noodzaak van een „European global narrative strategy”. Het gevraagde politiek leiderschap van Brussel vereist ook concrete stappen die een keuze inhouden. Symbolische waarde is daarbij net zo belangrijk als de technische consequenties. In een ander stuk, voor De Groene Amsterdammer, schrijven Monika Sie, Luuk van Middelaar en Frans-Paul van der Putten over machtspolitiek, territorium, en collectieve identiteit: „Elke serieuze geopolitieke speler handelt vanuit een wil, toont besef van de ruimte en vertolkt een verhaal dat verleden, heden en toekomst van een volk bindt.”

    Wij moeten von der Leyen steunen steunen, wanneer zij een democratische en vrije Europese familie voorstelt. Nu Ruslands president Vladimir Poetin probeert zijn ruimte van kleptocratie en autocratie uit te breiden in onze richting, is het noodzakelijk om terug te duwen. Kandidaatstatus voor Oekraïne is daar een essentieel onderdeel van, zowel als praktische als symbolische stap. Wij zouden een nuttig proces in gang zetten, waarmee wij het land concreet kunnen helpen. Daarnaast consolideren wij het Europese territorium. Ook laat het zien dat Europa bereidt is haar waardengemeenschap te verdedigen. Dat is niet alleen een hart onder de riem voor de vechtende Oekraïners, maar ook een signaal naar de wereld dat Europa zich bewust is van haar plek in de daarin.

  • Xi’s gesprek met Scholz illustreert dat China niet kan of wil snappen hoe Europa over Oekraïne denkt

    Maandag 9 mei had de Chinese president Xí Jìnpíng (习近平) een videotreffen met de Duitse bondskanselier Olaf Scholz. Na de gebruikelijke Chinese boilerplate over de noodzaak tot een samenwerking die al niet meer past bij de groeiende Europese scepsis over Pekings intenties, volgde opmerkingen over Europa’s rol in de oorlog in Oekraïne, die weer eens blootlegden hoe China niet kan of wil snappen wat voor betekenis de Russische invasie heeft voor ons.

    Noah Barkin schreef het al in zijn goed ingevoerde maandelijkse nieuwsbrief over de betrekkingen tussen China en Europa: „more than two months after the invasion began, European diplomats are still not convinced that China has fully understood the gravity of the conflict for Europe.” Recente opmerkingen van Chinese diplomaten over Europa als slachtoffer en speelbal zijn haast beledigend in hun focus op Amerika en de ‘Amerikaanse’ NAVO als enige relevante actor.

    Gisteren ook vertelde Xi aan Scholz dat Europa haar „historische verantwoordelijkheid en politieke wijsheid moet tonen” en een verantwoordelijke oplossing moet aandragen. China steunt de strategische autonomie van Europa – wat volgens Peking neerkomt op onafhankelijkheid van de verfoeide Verenigde Staten – en dus vindt dat „de veiligheid van Europa in de handen van de Europeanen zelf moet worden gehouden”.

    Naast een uitnodiging aan Duitsland om bij Xi’s Rusland-vriendelijke ‘Global Security Initiative’ (全球安全倡议 quánqiú ānquán chàngyì) te komen, bestaat die oplossing voor een door Europeanen gecontroleerde veiligheidsordening dus ook uit de „gebalanceerde, effectieve en duurzame Europese veiligheidsraamwerk” (均衡、有效、可持续的欧洲安全框架 jūnhéng, yǒuxiào, kě chíxù de ōuzhōu ānquán kuàngjià) waarachter – zo legde ik uit in de Clingendael Spectator – een visie op soevereiniteit en nationale belangen zit die overeenkomt met Moskous excuus voor de invasie. Xi eindigt dan ook met de oproep aan de „relevante partijen” om Rusland en Oekraïne te ondersteuning bij het „bereiken van vrede door onderhandeling”.

    Dit past in de Chinese veroordelingen van wapenleveranties aan Oekraïne en sancties op Rusland als contraproductief. Volgens Peking verlengt Westerse steun de oorlog alleen maar. Alleen is dit volgens het Chinese leiderschap vooral ‘Amerikaanse’ steun. Het valt op hoe weinig respect en begrip men aan de Chinese kant heeft voor de werkelijke betekenis van en oprechte zorgen over de Russische invasie van Oekraïne in Europa. Op het beledigende af schilderen Chinese functionarissen het conflict af als door Amerika veroorzaakt, met Europa als onwillig en passief slachtoffer van Washingtons hegemonisme.

    Gisteren nog, tijdens de dagelijkse persconferentie van het Chinese ministerie van buitenlandse zaken, stelde de agressieve woordvoerder Zhào Lìjiān (赵立坚) via de beproefde truc van het aanhalen van Westerse ‘onafhankelijken’ – in dit geval „freelance journalists” – dat de echte reden van de „escalerende situatie in Oekraïne” Amerikaanse calculaties zou zijn. Daar bovenop komt vaak de claim dat Europa hiervoor de prijs moet betalen.

    De sinds kort twitterende directeur-generaal voor Europese zaken van het Chinese ministerie van buitenlandse zaken, Wáng Lǔtóng (王鲁彤), verspreidt de toondove spreekpunten van zijn superieur Le.

    Dit kwam recentelijk nog het duidelijkst naar voren in een belangrijke toespraak van onderminister van buitenlandse zaken Lè Yùchéng (乐玉成) over Xi’s nieuwe ‘Global Security Initiative’. Le herhaalde nog eens de claim dat Amerika met ‘zijn’ NAVO-uitbreiding de „grote rotzooi” had veroorzaakt en dat die veiligheidsaanpak „failliet” zou zijn. Hij eindigde met Europa als slachtoffer. In commentaar, dat door de webredacteur behulpzaam vet is gedrukt, benadrukt Le de vermeende voedseltekorten, het energietekort, de vluchtelingengolf, zogenaamd groeiende werkeloosheid en voortdurende onzekerheid als de prijs die Europa betaalt voor ‘Amerikaanse’ spelletjes. Voor de volledigheid gooit hij er nog een kekke quote uit House of Cards bovenop om Washington een trap na te geven: „Politics requires sacrifice. The sacrifice of others, of course.”

    Dit is slechts de best uitgewerkte variant van een propagandalijn die je ook bij andere functionarissen, in de staatspers en in (des)informatiecampagne’s ziet. Het gaat compleet voorbij aan het feit dat het lot van Oekraïne in Europa erg leeft. Ik vraag me oprecht af of de Chinezen zich bewust zijn van de geel-blauwe vlaggen die over ons continent wapperen. Dat Europese buitenlandvertegenwoordiger Josep Borrell de EU-China top op 1 april, waarop Brussel aan Peking probeerde duidelijk te maken hoe belangrijk die oorlog voor Europa is, omschreef als „dialoog van doven” stemt niet hoopgevend. Helemaal wanneer woordvoerder Zhao vervolgens Borrell berispte vanwege „onverantwoorde opmerkingen” en hem corrigeerde, alsof China beter weet dan de EU wat de EU van de top vindt.

    Ondertussen is China druk bezig Midden- en Oost-Europa van zich te vervreemden. Dat is niet onlogisch, gezien het feit dat die landen niet gemanipuleerd hoefden te worden door de VS, om belang te hechten aan de NAVO. Biden-functionarissen zijn blij met de tekenen van Europees geopolitiek ontwaken, wat de VS meer ruimte zou geven om zich op China te richten. SPD-funtionarissen willen lessen trekken uit Rusland voor Duitslands Chinabeleid. Bondskanselier Scholz brak met de soms naïef sinocentrische politiek van voorganger Merkel en ging voor zijn eerste officiële bezoek in Azië naar Japan. Met Japan werkt Europa overigens steeds beter samen, terwijl Tokio zich uiterst nuttig toont voor de goede zaak – Japan besprak Oekraïne met Mongolië, Palau, Thailand en Vietnam.

    Hoe kan het dan, dat China zich zo contraproductief gedraagt? De verhoudingen met Europa lopen onherstelbare schade terwijl Peking niet doorheeft hoe zeer de Gezamenlijke Verklaring van Rusland en China van 4 februari en het Chinese gedrag sindsdien het land in Europese hoofden associeert met de Russische dreiging. Ik verwacht dat meespeelt dat Europa een relatief lage prioriteit heeft. Het Chinese ministerie van buitenlandse zaken, dat de sterkte vertegenwoordiging heeft in Europa, is ook niet zo belangrijk voor het Chinese buitenlandbeleid. Daarnaast schaadt de toenemende ideologisering van de Chinese partijstaat en de censuur van media en wetenschap ook de mogelijkheid voor Chinese ambtenaren en ministers om ons te begrijpen. Ik moet denken aan wat ik gisteren schreef over de vergaande politisering van het covidbeleid in China, waardoor de leiders steeds verder los raken van de empirische werkelijkheid.

    Maar een ander onderdeel van de toespraak van viceminister Le is veelzeggend. Net zoals Peking de VS ervan beschuldigt Europa als pion te behandelen, zo zijn wij voor China vooral een hulpmiddel in de strijd tegen de Grote Satan. Le herhaalde nogmaals wat hij en minister Wáng Yì (王毅) eerder ook al hadden gezegd (nadruk van mij):

    Rather than learning the painful lessons of conflict and suffering in Europe, they seek to create a “second theater” and bring the conflict to the Asia-Pacific. The US “Indo-Pacific strategy” indicates that the US seeks not so much to change China as to shape the strategic environment in which China operates. For quite some time, the US has kept flexing its muscle on China’s doorstep, creating exclusive groups against China and inflaming the Taiwan question to test China’s red line. If this is not an Asia-Pacific version of NATO’s eastward expansion, then what is? Such a strategy, if left unchecked, would bring horrible consequences and push the Asia-Pacific over the edge of an abyss.

    Acting on the Global Security Initiative: To Safeguard World Peace and Tranquility – Keynote Speech by Vice Foreign Minister Le Yucheng at “Seeking Peace and Promoting Development: An Online Dialogue of Global Think Tanks of 20 Countries”, 6 May 2022

    Het gaat dus vooral om China’s eigen buurt. Een verhaal van Europa als slachtoffer van het vermeende Amerikaanse hegemonisme is belangrijk voor Peking om te dienen als waarschuwing voor soortgelijke gevolgen in wat ze daar nog altijd de ‘Asia-Pacific’ noemen. Aangezien deze toespraak Xi Jinpings nieuwe paradepaardje – het ‘Global Security Initiative’ – betrof en aangezien Le wordt genoemd als mogelijke opvolger van minister Wang in maart 2023, is het belangrijk om in de gaten te houden hoe de Russische legitimatie van de invasie van Oekraïne wordt gekoppeld aan het door China geclaimde Taiwan.

  • Afgezien van oorlog wil China in Europa veel wat Rusland ook eist

    De verschrikkelijke Russische invasie van Oekraïne versnelt de geopolitieke ontwikkelingen weer eens. Het belang dat men hecht aan het Chinese standpunt, laat zien dat we in een nieuw tijdperk zijn aangekomen. Voor China2025.nl heb ik een serie geschreven over het wereldbeeld in Peking. Dat komt nu naar boven. Ik zie een leiderschap dat voelt dat het de ‘loop van de geschiedenis’ mee heeft en zich warm aan het lopen is voor een niet-Westerse wereldorde waarin China zijn ‘rechtmatige’ dominante positie weer in kan nemen.

    Als promovendus opgesloten in mijn kamertje ver weg in Singapore heb ik er natuurlijk belang bij, om op de rol van woorden te wijzen. Maar voor een leninistisch systeem als het Chinese, dat zo drijft op besturen per slogan en massacampagne, moet je de officiële uitspraken uiterst serieus nemen. Eerder gooide ik daarom al een verzameling citaten van Chinese diplomaten over de Russische aanval in een blogpostje. Ik vraag me nu echter af of de omschrijving van ‘pro-Russische neutraliteit’ die de Financial Times koos nog houdbaar is.

    Vandaag wil ik uitleggen, waarom ik denk dat afgezien van oorlog – China is nooit gediend van zoveel onrust en gedoe – Peking eigenlijk hetzelfde wil in Europa als Moskou. Ik zal dit weer doen door veelvuldig te citeren uit Chinese uitspraken. Maar behalve Chinese woorden zijn er ook genoeg Chinese daden. Het belangrijkste is dat de Chinese censuur zorgt voor een pro-Russische beschrijving van de oorlog voor het eigen volk. Inmiddels herhaalt het Chinese ministerie van buitenlandse zaken zelfs Russische samenzweringstheorieën die de invasie van Oekraïne zouden moet rechtvaardigen. Europa ziet ook de gezamenlijke verklaring van 4 februari als wederzijdse steun voor elkanders revisionisme.

    (more…)

  • De Chinese ‘pro-Russische neutraliteit’ in Pekings eigen woorden

    De verschrikkelijke Russische invasie van Oekraïne wordt met de dag een grotere humanitaire ramp. De focus ligt natuurlijk op de voortgang van strijd en het menselijk leed. Mijn bijdrage aan onze pogingen om te begrijpen wat er gebeurt, beperkt zich tot wat ik kan uitleggen over de Chinese houding, die de Financial Times omschrijft als ‘pro-Russische neutraliteit’.

    In mijn eerder stuk verwees ik al naar de zorgen in Brussel over het Chinees-Russische revisionisme dat spreekt uit de gezamenlijke verklaring van 4 februari. De houding van Peking tijdens de huidige crisis versterk allee maar het gevoel in Europa dat China partij kiest.

    Hoewel het erop lijkt dat Peking wist dat er iets zou gaan gebeuren, is het niet duidelijk dat Xi Jinping op te hoogte was gesteld van het hele invasieplan. Of China werkelijk is gefopt door Poetin, kunnen we nu niet met zekerheid stellen. Op alle speculatie over hoe ongemakkelijk het leiderschap van de Chinese Communistische Partij (CCP) zich zou voelen bij de oorlog heb ik wel een antwoord: laten we gewoon lezen wat ze zelf zeggen.

    Amerika is de schuldige

    On the Ukraine issue, lately the US has been sending weapons to Ukraine, heightening tensions, creating panic and even hyping up the possibility of warfare. In stark contrast, China has all along called on all parties to respect and attach importance to each other’s legitimate security concerns, strive to resolve issues through negotiation and consultation, and jointly safeguard regional peace and stability.

    […]

    A key question here is what role the US, the culprit [始作俑者] of current tensions surrounding Ukraine, has played. If someone keeps pouring oil on the flame while accusing others of not doing their best to put out the fire, such kind of behavior is clearly irresponsible and immoral.

    Foreign Ministry Spokesperson Hua Chunying’s Regular Press Conference on February 23, 2022

    The US has been increasing tensions and hyping up war for some time. Do you know how many arms and ammunition the US has sent to Ukraine?

    […]

    Those who follow the US’ lead in fanning up flames and then shifting the blame onto others are truly irresponsible. As the culprit, the person who started the fire should think about how to put it out as soon as possible.

    Foreign Ministry Spokesperson Hua Chunying’s Regular Press Conference on February 24, 2022

    International media lately mentioned many times that George Kennan, former US ambassador to the Soviet Union, suggested to the US government in the 1990s that expanding NATO up to Russia’s borders would be the most fateful error of American policy. Regrettably, the US government turned a deaf ear to this. Thomas Friedman, […]. Tulsi Gabbard, […].

    Those who created the problem should be the ones to undo it. [解铃还须系铃人。] We hope the culprits of the crisis [危机的始作俑者] can reflect upon their roles in the Ukraine crisis. They should earnestly shoulder due responsibilities and take real actions to ease the situation and resolve the problem instead of shifting the blame to others.

    Foreign Ministry Spokesperson Wang Wenbin’s Regular Press Conference on March 3, 2022

    Rusland heeft gelijk over de NAVO

    The sides believe that certain States, military and political alliances and coalitions seek to obtain, directly or indirectly, unilateral military advantages to the detriment of the security of others, […]. The sides oppose further enlargement of NATO and call on the North Atlantic Alliance to abandon its ideologized cold war approaches, to respect the sovereignty, security and interests of other countries, […].

    Joint Statement of the Russian Federation and the People’s Republic of China on the International Relations Entering a New Era and the Global Sustainable Development

    The legitimate security concerns of any country should be respected, and the purposes and principles of the UN Charter should be jointly upheld.

    Foreign Ministry Spokesperson Wang Wenbin’s Regular Press Conference on February 22, 2022

    Certain countries should ask themselves: When the US drove five waves of NATO expansion eastward all the way to Russia’s doorstep and deployed advanced offensive strategic weapons in breach of its assurances to Russia, did it ever think about the consequences of pushing a big country to the wall?

    Foreign Ministry Spokesperson Hua Chunying’s Regular Press Conference on February 23, 2022

    Recent history saw China invaded by the Eight-Power Allied Forces and other colonialist powers, which left behind indelible poignant memories of national humiliation. Just a little more than 20 years ago, the Chinese embassy in the Federal Republic of Yugoslavia was hit by NATO bombing, which killed three Chinese journalists and injured many more. NATO still owes the Chinese people a debt of blood. Even today, China still faces a realistic threat from the US flanked by its several allies as they wantonly and grossly meddle in China’s domestic affairs and undermine China’s sovereignty and security on issues including Xinjiang, Hong Kong and Taiwan.

    […]

    At the same time, China believes that one country’s security cannot be at the expense of others’ security; still less should one country flagrantly undermine others’ sovereign security for his absolute security advantage. All countries’ legitimate security concerns should be respected.

    Foreign Ministry Spokesperson Hua Chunying’s Regular Press Conference on February 24, 2022

    China believes that the security of one country should not come at the expense of the security of other countries, still less should regional security be guaranteed by strengthening or even expanding military blocs. The Cold War mentality should be discarded completely. The legitimate security concerns of all countries should be respected. Given NATO’s five consecutive rounds of eastward expansion, Russia’s legitimate security demands ought to be taken seriously and properly addressed.

    […]

    Ukraine should function as a bridge between the East and the West, not a frontier in big power confrontation.

    Wang Yi Expounds China’s Five-Point Position on the Current Ukraine Issue

    The Cold War mentality should be discarded completely. The legitimate security concerns of all countries should be respected. Given NATO’s five consecutive rounds of eastward expansion, Russia’s legitimate security demands ought to be taken seriously and properly addressed. I hope I’ve made it clear enough.

    Foreign Ministry Spokesperson Wang Wenbin’s Regular Press Conference on March 1, 2022

    China always believes that one country’s security cannot be at the expense of others’ security, and security of one region cannot be achieved by expanding military blocs, Wang stressed.

    Xinhua: Chinese, Ukrainian FMs hold phone talks over Ukrainian situation

    [The UN General assembly resolution] does not highlight the importance of the principle of indivisible security, […].
    […]
    The final settlement of the Ukraine crisis requires abandoning the Cold War mentality, abandoning the logic of ensuring one’s own security at the expense of others’ security, and abandoning the approach of seeking regional security by expanding military blocs. It is important to give full attention and respect to the legitimate security concerns of all countries, and on that basis conduct negotiations to put in place a balanced, effective and sustainable European security mechanism.

    Explanation of Vote by Ambassador Zhang Jun at the UN General Assembly on the Resolution on Ukraine

    Sancties zijn illegaal

    As we have repeatedly said, we believe that sanctions are not an effective solution to solve problems. It is China’s consistent position that we oppose all illegal unilateral sanctions. China and Russia will continue to carry out normal trade cooperation following the spirit of mutual respect, equality and mutual benefit.

    Foreign Ministry Spokesperson Wang Wenbin’s Regular Press Conference on March 1, 2022

    I would like to reiterate that China firmly opposes all illegal unilateral sanctions, and believes that sanctions are never fundamentally effective means to solve problems. […] We ask the relevant parties not to hurt the legitimate rights and interests of China and other parties when handling the Ukraine issue and the relations with Russia. China and Russia will continue to conduct normal trade cooperation in the spirit of mutual respect, equality and mutual benefit. 

    ​Foreign Ministry Spokesperson Wang Wenbin’s Regular Press Conference on March 2, 2022

    Aanval is geen invasie

    I’m sure you have noticed that Russia stated that in its special military operation in Ukraine, its armed forces will not conduct any missile of artillery strikes on any Ukrainian city.

    […]

    Here is another question. Western media used the word “invasion” for Russia’s operation. When the US took illegal unilateral military operations in Iraq and Afghanistan without the mandate of the UN and caused massive civilian casualties, did you use the word “invasion” or some other word?

    Foreign Ministry Spokesperson Hua Chunying’s Regular Press Conference on February 24, 2022

  • Russische bedreiging van Oekraïne is funest voor Chinese Europa-strategie

    De leiders van de EU spraken ongewoon direct van een Russisch-Chinees front dat de wereldorde wil veranderen op de Veiligheidsconferentie van München (MSC). Hoewel niet iedereen zo expliciet is, lijken veel mensen er van overtuigd dat Peking vrolijk garen spint bij de onrust die het regime van Ruslands Vladimir Poetin aan het creëren is in Oost-Europa. Russische acties tegen ‘het Westen’ helpen zeker mee bij Chinas doel om de grip van de Verenigde Staten te verzwakken. Maar de huidige bedreiging van Oekraïne heeft ook grote nadelen voor de Chinese Europa-strategie. Los van de Chinese belangen in Oekraïne zelf en Pekings bredere wens naar mondiale stabiliteit is dat ook een reden waarom Chinese diplomaten inmiddels duidelijker het belang om de „soevereiniteit, onafhankelijkheid en territoriale integriteit van ieder land te respecteren en veilig te stellen” benadrukken.

    China’s Europa-strategie

    Voor de Clingendael Spectator schreef ik een tijd terug over het Chinese ‘eenheidsfront’ dat Peking tegen de VS wil bouwen, en waarvoor het Europa los wil weken van de Westerse alliantie. Hoewel de meningen verschillen over de mate van mondiale dominantie die de Chinese Communistische Partij (CCP) wil voor China, is er een consensus dat men een verzwakking van Amerikaanse ‘hegemonie’ en ‘unilateralisme’ essentieel acht voor de veiligheid van het Chinese systeem. Juist de wens voor de ‘democratisering’ van de wereldorde is waarom de Chinese regering continu haar steun uitspreek voor Europese ‘strategische autonomie’ (战略自主 zhànlüè zìzhǔ) – wat in de Chinese lezing vooral duidt op autonomie van Washington.

    De roemruchte gezamenlijke verklaring van Moskou en Peking van 4 februari, die Ursula von der Leyen en Josep Borrell in München aanhaalden als bewijs voor de gezamenlijke poging tot revisionisme, bestaat echter voor een groot deel uit de gebruikelijke Chinese taal over het historische moment in de geschiedenis. Hoewel ik eerder heb beargumenteert dat dit wel degelijk revisionistisch is, is de visie die daaruit spreekt vooral gericht tegen de Amerikaanse dominantie. Wanneer China de Russische oproep tegen NAVO-uitbreiding steunt, dan doet het dat omdat Peking zulke allianties ziet als ‘Koud Oorlog-relieken’ die de Amerikaanse ‘hegemonie’ stutten.

    Europese angst voor Russo-Chinese Entente

    China heeft veel te verliezen bij een Russische aanval op Oekraïne, niet in de laatste plaatst vanwege economische belangen die sommige analisten vorig jaar deed vragen of Kyiv een pivot naar Peking maakte. China hamert ook altijd op soevereiniteit. Daarnaast is de CCP druk met binnenlandse beslommeringen, wat de gebruikelijke drang naar stabiliteit alleen maar versterkt. Maar bovenal zorgt de huidige situatie er voor dat de strategische doelen van China in Europa beschadigt worden. Tactische winst uit Westen-plagen weegt daar niet tegen op.

    Hoewel de Chinese conceptie van de EU’s strategische autonomie altijd door wensdenken gekleurd is geweest, zal ook Peking inzien dat Rusland momenteel wonderen doet voor het versterken van de transatlantische solidariteit en het herleven van de NAVO. De Russische militaire dreiging maakt de Europese afhankelijkheid van de Verenigde Staten weer eens duidelijk en versterkt banden die China al jaren langzaam probeert te verzwakken.

    Daarna kleurt de recente nauwe samenwerking tussen Moskou en Peking ook de Europese conceptie van China. Niet alleen Amerikaanse functionarissen maken zich zorgen. Ik citeer uit twee toespraken, van respectievelijk de voorzitter van de Europese Commissie en de Europese hoge vertegenwoordiger voor buitenlandbeleid:

    We are facing a blatant attempt to rewrite the rules of our international system. One only has to read the recent communiqué issued by Russian and Chinese leaders. They seek a ‘new era’, as they say, to replace the existing international order. They prefer the rule of the strongest to the rule of law, intimidation instead of self-determination, coercion instead of cooperation. We still hope that peace will prevail and that diplomacy will take us there.

    Speech by President von der Leyen at the Munich Security Conference 2022

    The Russia-China joint statement of 4 February is the culmination of a long-standing campaign. It is an act of defiance. It is clear: revisionist manifesto. A manifesto to review the world order.

    Munich Security Conference 20 February 2022 Opening statement by HR/VP Josep Borrell

    Is het Chinese eenheidsfront nog houdbaar?

    De Chinese sancties tegen politici, academici en een denktank, de genocide in Xinjiang, de onderdrukking van Hong Kong, de bedreiging van Taiwan en – naar ik me heb laten vertellen – de maskerdiplomatie tijdens de pandemie hebben al veel gedaan om de stemming in Europa negatief bij te stellen. Maar zulke expliciete uitspraken als die van von der Leyen en Borrell heb ik nog niet eerder gezien. Ik vraag me af of Peking door heeft, wat het betekent om geassocieerd de worden met de horror die dreigt in Oekraïne.

    Na de illegale annexatie van de Krim hield Peking zich wat op de vlakte. De vraag is of het dat zou kunnen blijven doen in het geval van een langdurige, grootschalige conventionele oorlog tussen Rusland en Oekraïne die ook het NAVO-grondgebied bedreigt. De gemoederen in de VN-veiligheidsraad zouden in dat geval hoog oplopen. Chinese onthouding of ondermijning van maatregelen zou het land aan de Russische kant scharen in een twee-kampenstrijd die zich dan ontwikkelt.

    Ik verwacht niet dat Peking de pogingen om de verdeeldheid binnen de Europese Unie uit te buiten zal opgeven. Maar het zou kunnen dat het op een bepaald moment de beleidsmakers in China ook duidelijk wordt dat de EU met de NAVO in het andere van de twee kampen zit, de Amerikaanse. Alle arbeid die China heeft verricht om het ontstaan van een ‘multipolaire’ wereld te stimuleren ten spijt, zal het moeten erkennen dat eenheidsfronttactieken moeilijk zijn onder zulke omstandigheden.

    Deze ontwikkeling zou versterkt worden door de groeiende autoritaire solidariteit tussen Poetins Rusland en Xi’s China. Los van samenwerking tegen mensenrechtenorganisaties in de VN betreft dit ook de propaganda. Beide zijn autoritaire landen met een minderwaardigheidscomplex die vinden dat ‘het Westen’ ze in het verleden heeft vernederd. Beide zoeken het herstel van een historisch imperium. Los van de tegengestelde belangen – waarvan we het aantal niet moeten onderschatten – leidt deze gedeelde mentaliteit in ieder geval tot een sociale solidariteit.

    Wat dit betekent op de lange termijn valt lastig te voorspellen. Maar het is in ieder geval duidelijk dat de Chinese strategie in Europa nu al grote averij heeft opgelopen.

  • Innovatie in Europese Chinapolitiek gebeurt in het oosten van de EU

    Bij de strijd om de EU-China Comprehensive Agreement on Investment (CAI) gaat de aandacht uit naar de Europese Commissie en het Duits-Franse koppel Merkel-Macron dat gesaampjes bij Ome Xi op videobezoek mag. Ondertussen komen de oostelijke lidstaten vaak in de West-Europese pers als vermeende blokkade voor een gemeenschappelijk Chinabeleid. Maar behalve Sigrid Kaag uitte ook een land als Polen zijn twijfels over de overhaaste CAI. Terwijl Angela Merkel en haar beoogde opvolger Armin Laschet nog met drogredenen waarschuwen voor wat Peking graag een ‘Nieuwe Koude Oorlog’ noemt, laat Midden- en Oost-Europa zien hoe een actievere politieke discussie over de houding van de EU ten opzichte van China er uit zou kunnen zien. Hier begint het bepalen van de Europese rol in de wereld.

    Zelfs in Hongarije, onder de autoritaire Viktor Orbán het meest pro-Chinese land in Europa, gebeurt er meer dan het blokkeren van gemeenschappelijk buitenlandbeleid. China is een factor geworden in de binnenlandse politiek, een factor waarvan Orbán maar al te graag afleidt door de lhbt-kaart te spelen. Maar voor de burgemeester van Boedapest, Gergely Karácsony, was weerstand tegen een peperdure campus van Fudan University een handige manier om de oppositie te mobiliseren. Dit is niet alleen een politieke beweging tegen de corrumperende en ondermijnende impact die zulke samenwerking met zich mee brengt, maar ook is het een kans om neer te zetten voor welke democratische en humanitaire waarden de oppositie wil dat Hongarije staat.

    Een soortgelijk politiek spel zie je ook in Tsjechië. De huidige conservatieve president Miloš Zeman is pro-China en was via een Chinese adviseur verbonden aan een geruchtmakend corruptieschandaal in de VN. Zakenmensen uit dezelfde cirkels en de Chinese ambassade in Praag waren ook betrokken bij een poging tot het opzetten van een pro-Peking onderzoekscentrum aan de Karelsuniversiteit Praag en het beïnvloeden van de Tsjechische media. De onrust over Chinese inmenging bereikte een kookpunt toen de voorzitter van de Tsjechische Senaat, Jaroslav Kubera, overleed aan een hartaanval na dreigende brieven van de Chinese ambassade en President Zeman die hem ervan wilden weerhouden om zijn voorgenomen werkbezoek naar Taiwan te ondernemen.

    De tegenaanval werd ingezet door de burgemeester van Praag, Zdeněk Hřib van de Piratenpartij – die al eerder gedoe had met de Chinese ambassade over een stedenband met Taipei – en de nieuwe Senaatsvoorzitter Miloš Vystrčil. Beide bezochten Taiwan in de zomer van 2020, en Vystrčil sprak het Taiwanese parlement toe. Voor beide politici was dit een manier om een statement te maken tegen de schimmige pro-Peking wereld rond President Zeman en bevriende zakenmensen. Het stond ook in de Taiwan-vriendelijke en China-kritische traditie van democratiseringsheld Václav Havel.

    Buurland Slowakije liet ook zien bereid te zijn de persoonlijke banden aan te halen met Taiwan. Toen Taiwan in april 2020 zo’n 7 miljoen gezichtsmaskers aan 11 Europese landen gaf, gingen er zo’n 200.000 naar Slowakije. Om Taiwan daarvoor te bedanken, kondigde Bratislava aan 10.000 vaccins te doneren aan Taipei nu het land moeite heeft om aan voldoende voorraad te komen.

    Hiermee volgt het land de Baltische durfal Litouwen. Dat kondigde eerder al aan 20.000 doses AstraZeneca te doneren aan Taiwan uit dank voor eerdere Taiwanese hulp. Nadat Vilnius eerder al aankondigde een vertegenwoordiging in Taipei te openen, komt er nu ook een Taiwanees kantoor in Litouwen, de eerste in Europa onder de naam ‘Taiwan Representative Office’ in plaats van het gebruikelijke ‘Taipei Representative Office’. De kleine Baltische staten zijn minder afhankelijk van handel met China en Litouwen hoeft dus minder bang te zijn voor Chinese vergelding. Maar het past ook in een steeds kritischere houding ten opzichte van Peking.

    Vilnius was eerder al in het nieuws met de aankondiging dat het zich terug wil trekken uit de jaarlijkse top tussen Midden- en Oost-Europese en Chinese regeringsleiders, de zogeheten CEEC 17+1. In plaats van dit overleg – waarbij Peking handig EU-lidstaten en niet-lidstaten samenbrengt – en in plaats van de exclusieve onderonsjes voor Macron-Merkel wil Litouwen Europese eenheid versterken door een top met China waarbij alle landen betrokken zijn. Net als de actieve diplomatiek in de Belarus-crisis laat Litouwen in zijn Chinabeleid ook weer zien wat voor EU het wil.

    Toen tijdens de laatste 17+1-top in januari dit jaar Peking het afnemende enthousiasme wilde keren door President Xi Jinping zelf te sturen, kreeg het een pijnlijke verrassing: ondanks grote druk van Chinese diplomaten stuurden Bulgarije, Estland, Letland, Litouwen, Roemenië en Slovenië slechts een minister. Hoewel oorspronkelijk enthousiast over de mogelijkheden die China zou bieden, zijn deze landen steeds meer teleurgesteld geraakt. Economisch levert China niet op wat men gehoopt had. Daarnaast zorgt Peking voor onrust door de steeds nauwere samenwerking met Moskou. Bovendien willen veel van de nieuwere NAVO-landen graag goede banden blijven houden met de Verenigde Staten. Washington oefent steeds meer druk uit om een hardere lijn te trekken.

    Polen is een voorbeeld van een land dat Amerikaanse steun als onontbeerlijk ziet tegenover het dreigende Rusland van Poetin. Maar teleurstelling in China speelt ook een rol. Veel aandacht krijgt de spionagezaak tegen een voormalige werknemer van Huawei. De vertegenwoordiger van Warschau in Brussel uitte ook Polens twijfel bij de discussie van de CAI. Dit is onderdeel van een groeiend wantrouwen over de Chinese intenties, gevoed door onhandige diplomatiek rondom coronasteun in 2020.

    Hoewel de manier waarop Hongarije’s Orbán het Europese Chinabeleid traineert tot zorgen maant, moge het duidelijk zijn dat zelfs daar in de binnenlandse politiek discussies lopen over wat voor houding tegenover China past bij het soort land dat de Hongaren willen zijn. Diezelfde bereidheid om ergens voor te staan, zien we ook elders in de regio. Ties Dams en Monika Sie Dhian Ho schreven eerder voor Clingendael over het belang voor een strategischer verhaal over de Europese rol in de wereld. Van de kleine donaties van Slowakije en Litouwen aan Taiwan tot de politieke stellingname in Tsjechië, in Midden- en Oost-Europa zien we al, om met Bernlef te spreken, de eerste kleine antwoorden die op de grote vragen passen.

  • Volgens China is de G7 geen ‘echt’ multilateralisme

    Vast onderdeel van het slinkende repertoire van gedeelde standpunten wanneer Europa en China met elkaar praten is steun voor ‘multilateralisme’. Zeker ten tijde van de Amerikaanse Alleingang onder Trump konden Brussel en Peking zich zo voordoen als verdediger van de kwetsbare internationale orde. Maar het moge duidelijk zijn dat beide kanten niet precies hetzelfde bedoelen met dat woord. De Chinese kritiek op de G7-top in het Verenigd Koninkrijk is een mooi excuus om uit te leggen dat het ‘echte multilateralisme’ dat Peking wil zien niet alleen gaat om ‘win-win’ maar ook het einde van Westerse dominantie.

    Begin vorige maand verscheen een artikel van staatspersbureau Xinhua met lof van buitenlandse experts voor de uitspraken van president Xí Jìnpíng (习近平) over ‘genuine multilateralism’. Unilateralisme en hegemonie verwijzen in het Chinese lexicon doorgaans naar het gedrag van de Verenigde Staten. Hij zegt:

    The world needs genuine multilateralism, and all countries should refrain from pursuing unilateralism and hegemonism, and should not use multilateralism as a pretext to form small circles or stir up ideological confrontation.

    Xi Jinping, volgens Xinhua

    Minister van buitenlandse zaken Wáng Yì (王毅) stelde in Indonesië al dat ‘echt’ multilateralisme de diversiteit van de wereld beschermt en het ‘recht op ontwikkeling’ van alle landen respecteert. Diplomaat Gěng Shuǎng (耿爽) riep bij de VN de EU op zich niet te bemoeien met interne aangelegenheden. De Chinese interpretatie van multilateralisme volgt dus dezelfde logica waarmee Peking ook tegen allianties is. Allianties zijn volgens China namelijk altijd tegen iemand gericht en daarom niet bevordelijk voor de wereldvrede. In plaats daarvan verkiest China ‘partnerschappen’, die zich niet bemoeien met interne aangelegenheden, maar beide partijen beter af maken zonder negatieve impact op derden.

    Maar er is meer aan de hand dan de bekende pogingen van China om de wereld veilig te maken voor autoritaire regimes. Toen voor de top van de G7 al naar buiten kwam dat de slotverklaring kritisch zou zijn over China, stelde Peking vast dat kleine groepjes niet de baas kunnen spelen over de wereld. Hier spreekt ook de erfenis van de marxistisch-leninistisch-maoïstische focus op het gelijk van de massa over de bourgeoisie, en Pekings geloof in de macht en morele juistheid van de meerderheid.

    Eerder schreef ik al dat de Westerse landen niet altijd door lijken te hebben dat ze een numerieke minderheid zijn in de wereld. Daarnaast vergeten we in Europa nog wel eens dat veel landen in de wereld uit antikolonialisme en eigenbelang het Westen niet automatisch gunstig gezind zijn. Wanneer Peking het heeft over de consensus van de internationale gemeenschap, dan bedoelen ze daar ook niet per se ons mee. Als 50-70 ‘proletarische’ landen het Chinese standpunt steunen in de VN-mensenrechtenraad, dan is het makkelijk uit oprechte overtuiging de ‘bourgeoise’ G7 af te doen als een koloniaal reliek.

    Bovendien betekent de vermeende historische trend van Westerse neergang (东升西降 dōngshēng xī jiàng, ‘Oosten rijst, Westen daalt’) dat de interne tegentellingen binnen die groep ook duidelijker zouden moeten worden. Naast het feit dat de protesten rondom de G7 en de overgebleven punten van onenigheid goed uitkomen voor de Chinese propagandalijn dat de Westerse wereld in chaos verkeerd, is het voor de theoretici van het verenigd front ook een teken van hoop dat het kamp op te breken valt. Oprecht multilateralisme zou in lijn moeten zijn van de loop van de geschiedenis, niet wanhopige pogingen om te keren wat niet te keren valt. Westers leiderschap is passé.

    Volgens Peking zijn groepen zoals de G7 geen echt multilateralisme. Dat is niet alleen zo omdat uiting van hegemonie en unilateralisme door een klein groepje geen blije win-win-samenwerking is. Maar ook omdat het een voorbeeld is van een ‘extreem kleine minderheid’ die haar eigen wil nastreeft over de belangen van de overweldigende meerderheid, tegen de tijdsgeest in. ‘Oprecht multilateralisme’ is dus per definitie samenwerking op manieren waardoor Westerse landen niet langer dominant zijn.

  • Is de investeringsovereenkomst tussen EU en China nu stuk?

    Gisteren kwam AFP met een nieuwsflits dat de Europe Commissie tijdelijk stopt met het politieke werk voor de ratificatie van de ‘Comprehensive Agreement on Investment’, de investeringsovereenkomst tussen China en de Europese Unie (EU). Het bericht was gebaseerd op een interview met de eurocommissaris voor handel, vicevoorzitter Valdis Dombrovskis. Al snel benadrukte zijn communicatieadviseur dat hij niks nieuws had gezegd en dat het geen formele opschorting betrof. Toch vierden europarlementariërs en tegenstanders van de deal het als een overwinning. Wat is er nu gebeurd? Is de CAI stuk? Was de overeenkomst ooit levensvatbaar?

    Laatst scheef ik al hoe belangrijk de Duitse bondskanselier Angela Merkel is voor het Chinese Europabeleid. De economische betrekkingen met China zijn dat ook voor het huidige Duitsland; toen politieke overeenstemming over de investeringsovereenkomst in december 2020 wereldkundig werd gemaakt, was al duidelijk hoe zeer het resultaat te danken was aan intense druk uit Berlijn. Maar tegelijkertijd waren ook toen al enkele lidstaten van de EU niet geheel tevreden. De tegengeluiden uit het Europees Parlement (EP) – dat de overeenkomst moet ratificeren – begonnen ook al gelijk. Sinds de aankondiging van de Chinese tegensancties, die ook academici en parlementsleden troffen, is de stemming in het EP helemaal omgeslagen. Verschillende groepen hebben al gezegd de CAI niet te willen behandelen zolang collega’s nog gesanctioneerd zijn. Tussen al die verschillende krachten moet de Commissie een weg vinden.

    Ten eerste, wat heeft vicevoorzitter Dombrovskis nu precies gezegd tegen AFP?

    “We now in a sense have suspended… political outreach activities from the European Commission side,” EU Executive Vice President Valdis Dombrovskis told AFP in an interview.
    “It’s clear in the current situation with the EU sanctions in place against China and Chinese counter sanctions in place, including against members of European Parliament (that) the environment is not conducive for ratification of the agreement,” Dombrovskis said.
    Trying to ratify the deal “will depend really on how broader EU-China relations will evolve”, he added.

    EU suspends efforts to ratify China investment deal as diplomatic relations sour – AFP, 4 mei 2021

    Zoals de communicatieadviseur al aangaf, betreft de opschorting slechts de politieke promotie door de Commissie dat moet leiden tot de ratificatie van de deal door de Raad en het Parlement. Het technische werk, waaronder het voorbereiden van de uiteindelijke tekst, gaat wel gewoon door. De blokkade komt door een politiek probleem aan onze kant. Het is inderdaad nog maar de vraag of de CAI nog politiek mogelijk is met de huidige ‘verzuurde’ relatie. Het echte probleem zit hem in het Europese Parlement, waar er vooral sinds de sancties geen meerderheid meer lijkt te zijn.

    De prominente Franse europarlementariër Raphaël Glucksmann, zelf ook doelwit van Chinese sancties, stelt op Twitter triomfantelijk dat de Commissie een stemming in het EP voor wilde zijn over het stilleggen van het ratificatiewerk die volgens hem aangenomen zal worden. Noah Barkin, een goed ingevoerde China-EU expert, stelt ook dat een grote meerderheid de CAI niet wil behandelen zolang de Chinese sancties nog van kracht zijn. Kortom: de Commissie kan het ‘politieke werk’ makkelijk stilleggen, want voorlopig heeft het toch geen zin. Als je al weet dat je een ‘nee’ hebt, kun je maar beter de vraag eerst eventjes niet stellen.

    De vraag is of de overeenkomst later alsnog weer tot leven kan komen. Het altijd trotse EP is in een dynamiek geraakt die inspeelt op de wens haar belang te duidelijk te maken. Er lijkt ook permanent iets te zijn verschoven in de houding van de lidstaten tegenover China. Met Angela Merkel vertrekt bovendien later dit jaar de grootste Europese cheerleader van nauwere economische samenwerking met China. Ondertussen lijkt het er volgens Barkin op dat Peking ratificatie ook steeds meer als keuze van Europa ziet:

    Beijing, on the other hand, no longer seems wedded to the agreement. “I think they understand that the deal is under threat because of their sanctions,” the German official said. “But their attitude seems to be: if you don’t want it then that’s your problem.”

    Watching China in Europe: May 2021 – Noah Barkin

    Europese analisten schrijven dat de CAI concreet niet zo heel veel oplevert voor de EU. Bezwaren die demissionair minister voor handel en ontwikkeling Sigrid Kaag eind vorig jaar uitte wezen ook in die richting. Maar Peking denkt nog altijd dat vooral Brussel de deal nodig heeft. Daar hebben ze niet ongelijk mee. De huidige situatie is vooral in het voordeel van China en zijn staatsgesteunde bedrijven. Juist dat moest deze imperfecte deal aanpakken. Net als met Pekings illegale irredentisme in de Zuid-Chinese Zee bestaat de eigenlijk juiste oplossing voor het ongelijke speelveld tussen Europa en China ook bijna volledig uit concessies van Chinese kant. Maar zo werken onderhandelingen natuurlijk niet.

    Ik denk dat de kans nu groot is dat de CAI niet meer tot leven komt. De vereende Duits-Franse krachtinspanning die in 2020 al nodig was om alleen nog maar tot voorlopige overeenstemming te komen, waren een symptoom van het feit dat ook toen al het politieke fundament onder de economische samenwerking aan het instorten was. Die ontwikkeling is nu alleen maar in een stroomversnelling geraakt. Ook al zouden de lidstaten nog over te halen zijn als de Commissie het op tijd speelt, de europarlementariërs kunnen steeds moeilijker terug. De investeringsovereenkomst is nog niet dood, de politieke steun is wel rap aan het ontrafelen. Hij gaat stuk aan de inherente tegenstellingen die er vanaf het begin al waren. Wat ons nu rest is proberen het speelveld wat gelijk te trekken met het enige alternatief: beperkingen en controle’s van Chinese bedrijven aan de Europese kant.