Taiwans grootste oppositiepartij is de Chinese Nationalistische Partij (中國國民黨 zhōngguó guómíndǎng), kortaf: KMT, spil van het ‘Blauwe Kamp’. De partij was de regering tijdens Taiwan’s bloedige autoritaire periode en is nog altijd tegen ‘Taiwanese onafhankelijkheid’. Na het verlies van de verkiezingen in januari 2020 stapte, zoals gebruikelijk in Taiwan, de voorzitter op. Zijn termijn werd afgemaakt door Johnny Chiang Chi-chen (江啟臣 Jiāng Qǐchén). Op 25 september zijn er verkiezingen voor de permanente vervanger.
Na het dramatische verlies in 2016 – waarbij de Democratisch Progressieve Partij (民主進步黨 mínzhǔ jìnbù dǎng, DPP) van president Tsai Ing-wen (蔡英文 Cài Yīngwén) voor het eerst zowel het presidentschap als een meerderheid in het parlement won voor het ‘Groene Kamp’ – en een herhaling in 2020, wonnen de stemmen binnen de KMT aan kracht die sinds de anti-Chinaprotesten van 2014 roepen op hervorming van het Chinabeleid van de partij.
Even leek het erop dat ze onder de ‘jonge’ interimvoorzitter Johnny Chiang (49 jaar) een hervormer hadden gevonden die het aandurfde om aansluiting te zoeken bij een China-sceptisch publiek. Maar al snel stuitte Chiang op verzet van conservatieven en begon hij zelfs ‘Republiek China’ te benadrukken ten koste van ‘Taiwan’.
De kandidaten voor de verkiezingen zijn naast Chiang de gevestigde KMT-mastodont Eric Chu Li-lun (朱立倫 Zhū Lìlún), die vooropgaat in de peilingen; het pro-Chinese verrassingssucces Chang Ya-chung (張亞中 Zhāng Yàzhōng); en de kansloze Cho Po-yuan (卓伯源 Zhuō Bóyuán). De belofte’s van de kandidaten om de banden met China aan te halen en de ‘Republiek China’ te beschermen laten zien, dat de campagne juist een draai naar orthodox ‘Diep Blauw’ teweeg brengt.
Nu Taiwanezen steeds duidelijker een Taiwanese identiteit steunen, is deze terugkeer naar orthodox ‘Republiek China’-nationalisme electoraal lastig te verklaren. Ik dit stuk leg ik uit hoe deze scheefgroei teruggaat op een historische misstap in 2001 en waarom de KMT nu stuk aan het gaan is. Omdat Taiwan een twee-partijenstelsel is, moet je niet onderschatten hoe sterk de partij nog terug kan veren. Maar op de lange termijn is deze KMT ten dode opgeschreven.
Groeiende demografische uitdaging
Van de 113 zetels in het parlement, de Wetgevende Yuan (立法院 lìfǎyuàn), heeft de KMT 38 zetels, tegen 62 voor de regerende DPP. Potentiële concurrent voor de KMT’s rol as conservatievere en China-gematigdere partij, de Taiwanese Volkspartij (台灣民眾黨 táiwān mínzhòng dǎng, TPP) van Taipeis burgemeester Ko Wen-je (柯文哲 Kē Wénzhé) heeft er 5. De rest is verveeld over twee kleinere partijen en onafhankelijke leden.
Tijdens verkiezingen stemmen Taiwanezen twee keer: een keer voor de 73 zetels gekozen in ‘first-past-the-post’ kiesdistricten of de 6 zetels voor de oorspronkelijke stammen, en een keer voor de 34 zetels gekozen via evenredige vertegenwoordiging. De president, die gelijktijdig wordt gekozen, is de kandidaat met het grootste aantal stemmen in een enkele ronde. Dat betekent dat Taiwan in feite een twee-partijenstelsel heeft. Vooralsnog helpt dit de KMT. Maar de partij wordt steeds kwetsbaarder voor een geloofwaardige tegenhanger.
Mislukte lokalisering van de KMT
De huidige KMT op Taiwan is een heruitvinding van de oude Chinese Nationalistische Partij die in 1949 de Chinese Burgeroorlog verloor van de communisten. Toen de ruwweg 1 miljoen Vastelanders aankwamen op Taiwan, bouwden ze een nieuwe partijstaat op het fundament van de oude Japanese koloniale staat en de 6 miljoen Taiwanezen die er al woonden, die men ook ‘Republiek China’ (ROC) noemde.
Deze partijstaat was moorddadig en koloniaal. Hij buitte de lokale bevolking uit en bevoordeelde de Vastelanders, die de bovenkant van de samenleving domineerden. Tienduizenden mensen werden vermoord tijdens de ‘Witte Terreur’ (白色恐怖 báisè kǒngbù). Partij en Staat waren met elkaar verweven. De DPP komt voort uit de bewegingen voor democratie en onafhankelijkheid van de ROC.
De democratisering van Taiwan was geleidelijk. Er is geen revolutie geweest, dus de mensen die er zaten tijdens de partijstaat, zitten er soms nog. Enkele DPP-politici moeten nog altijd ambtenaren en KMT-politici tegenover zich dulden die betrokken waren bij hun gevangenneming of marteling. De KMT kwam maar geleidelijk los van de bureaucratie, het leger, en de top van de samenleving.
Tijdens de dictatuur, die tot de jaren negentig duurde, drong de KMT ook een orthodox Chinees nationalisme op aan de Taiwanezen. Tegelijkertijd vertrouwde het ze hen niet genoeg en zorgde dat de top van partij en regering gedomineerd werden door Vastelanders. Pas in de jaren tachtig begon een voorzichtige lokalisering.
Zoals Lin Ai-te uitlegt voor Voicettank, was dat ook de periode dat de groep elite-Vastelanders die nu de KMT domineert, de politieke arena betrad. Dit was de enige generatie die zich echt als Vastelander identificeert. Hun ouders waren nog verbonden aan specifieke provincies in China. Hun kinderen voelen zich tegenwoordig vooral Taiwanees. Maar deze groep was geïsoleerd van de lokale Taiwanezen en zag hoe om zich heen hun monopolie op macht en cultuur verdween. Ze voelden zich slachtoffer.
Nog altijd komen uit deze groep geklaag over ‘etnische’ haat en beschuldigingen dat de DPP tegenstellingen tussen groepen in de samenleving op zou drijven. Bovendien vertrouwt men mensen buiten de eigen groep nog altijd niet. Hoewel ze zelfs binnen mensen van Vastelandse komaf tegenwoordig een minderheid vormen, heeft deze elitaire groep nog altijd veel invloed.
Toen president Chiang Ching-kuo (蔣經國 Jiǎng Jīngguó, 1978–88) in 1988 overleed, werd hij opgevolgd door Lee Teng-hui (李登輝 Lǐ Dēnghuī, 1988–2000). Lee was de eerste lokale Taiwanese president. Hij overzag niet alleen Taiwans geleidelijke democratisering, maar ook een poging tot Taiwanisering van de KMT onder zijn ‘Mainstream-factie’ (主流派 zhǔliú pài). De verwachting was, dat na Lee de KMT verder zou lokaliseren en niet meer zo spastische hoefde te doen over Taiwanese identiteit.
Maar Lee werd tegengewerkt door de Non-Mainstream-factie (非主流派 fēi zhǔliú pài), geleid door gevestigde elite-Vastelanders, die niet alleen bang waren voor hun macht en invloed, maar ook hun Chinese identiteit bedreigd zag worden. Na het dramatische verlies van het presidentschap aan de DPP in 2000 zag deze groep zijn kans schoon. In 2001 werd Lee Teng-hui de KMT uitgewerkt. De lokalisering werd ongedaan gemaakt, en de KMT veerde terug naar ROC-nationalisme.
Verkeerd begrepen signalen
Deze aanpak leek uit te betalen toen in 2008 de KMT het presidentschap en een parlementaire meerderheid won onder elite-Vastelander Ma Ying-jeou (馬英九 Mǎ Yīngjiǔ). De groep rondom Ma interpreteerde dit als bevestiging van hun orthodoxe en China-vriendelijke houding. Maar zoals politicoloog Nathan Batto uitlegt, dat was een misvatting.
De structuur van het Taiwanese electoraat zat deze KMT al tegen vanaf begin deze eeuw. Ze waren er slechts in geslaagd om een tijdelijke kiezerscoalitie te smeden vanwege het amateurisme en de corruptie van de DPP onder president Chen Shui-bian (陳水扁 Chén Shuǐbiǎn), de reputatie als gematigde en vaardige economische managers die de KMT nog had vanwege het economische wonder, en het wereldwijde optimisme over China. Maar identificatie met Taiwan was al ten nadele van de KMT veranderd.
De tragiek voor de KMT is dat op dit moment de partij het domein was geworden van de elite-Vastelanders die nog altijd vasthouden aan een impopulair orthodox ROC-nationalisme. Pas bij de studentenprotesten tegen dreigende pro-Chinese monopolisering van de media in 2012 en tegen economische integratie met China in 2014 tijdens de ‘Zonnebloembeweging’ (太陽花學運 tàiyánghuā xuéyùn) werd dit duidelijk. Maar tegen die tijd had de Diep-Blauwe elite zich al teruggetrokken in een eigen mediabubbel die overal de zwarte hand van de DPP achter zag.
Hopeloze demografische situatie
Vooral 2014 was een kantelpunt. Jongere Taiwanezen waren altijd al meer pro-Taiwan, maar hadden relatief weinig interesse in een politiek die machteloos leek om iets te doen aan hun economische uitzichtloosheid. Vanaf de Zonnebloembeweging werd het behouden van Taiwans progressieve en democratische identiteit onder Chinese dreiging echter een mobilisator.
De ‘normalisatie’ van de Republiek China als Taiwan nam alleen maar verder toe onder president Tsai. De toegenomen Chinese nationalistische dreiging onder Xí Jìnpíng (习近平) hielp met een rappe toename van identificatie als Taiwanees alleen in peilingen na 2018, een tweede kantelpunt. Bij de studentenverkiezingen in december 2019 kreeg de KMT-kandidaat 4.7%. Steun voor formele onafhankelijkheid is substantieel groter onder Taiwanezen jonger dan 40.
De KMT houdt ondertussen niet alleen vast aan een orthodoxe interpretatie van de ROC, maar ook aan China-vriendelijk beleid dat in toenemende mate impopulair is. Tijdens de regering van Ma (2008–16) volgde Taiwan de zogeheten ‘Consensus van 1992’ (九二共識 jiǔ èr gòngshì). De KMT claimt dat deze inhoudt dat China en Taiwan erkennen dat er één China is, maar dat ze verschillen van interpretatie. Peking heeft dat laatste element nooit erkend, maar beschouwt het label wel als voorwaarde voor dialoog.
De Consensus is nooit DPP-beleid geweest en China gebruikt Tsai’s weigering als reden om gesprekken af te wijzen. De KMT gebruikt dit weer om de DPP aan te vallen en te beschuldigen van het heimelijk nastreven van ‘Taiwanese onafhankelijkheid’ (台獨 táidú), nog altijd een weerzinwekkend idee voor de elite-Vastelanders. Maar elk jaar neemt de steun toe voor formele onafhankelijkheid of het zien van Taiwan als onafhankelijk onder de formele naam ‘Republiek China’.
Structurele veranderingen verzwakken de KMT nog meer. Momenteel werken de partijen in het parlement aan een verlaging van de kiesgerechtigde leeftijd van 20 naar 18 jaar. Als dat slaagt, dan zou dat betekenen dat bij de verkiezingen van 2024 er vier jaar aan afname van oudere kiezers is, tegenover zes jaar aan nieuwe kiezers.
Essentieel is ook de oprichting van de Ill-Gotten Party Assets Settlement Commission (CIPAS) in 2016 met als doel om partijbezit uit de dictatuur te onderzoeken. Eens de rijkste politieke partij ter wereld, de KMT is nu ontdaan van de constellatie van partij-gelieerde bedrijven en organisaties, en het gestolen vastgoed en kapitaal waarmee het zo’n grote invloed kon blijven houden na het begin van de democratisering. Bovendien helpt de Transitional Justice Commission (TJC), openbare discussies in de pers, en herzieningen van tekstboeken met het scheppen van bewustzijn over de misdaden van de KMT in het verleden.
Wisseling van electorale rol
Onder Ma Ying-jeou kon de partij nog leunen op haar reputatie als vaardige en no-nonsense economische specialist. De DPP kwam voort uit koppige activisten die goed wisten hoe ze aandacht moesten zoeken, maar aan de macht minder ervaren bleken in het maken van beleid. De KMT wilde behouden wat er was, terwijl de DPP om ideologische redenen het staatsbestel omver wilde werpen.
Kiezers stemmen niet graag voor onzekerheid. Slechts zo’n één-derde is voor formele onafhankelijkheid – de reden wordt duidelijk uit het feit dat dit stijgt naar een dikke twee derde onder de voorwaarde dat China geen oorlog begint. De DPP had lang last van de reputatie een stelletje ideologisch fanatieke stoelengooiers van het platteland te zijn.
Inmiddels zijn de rollen van de KMT en DPP omgedraaid. De DPP heeft nog altijd het voordeel als pro-Taiwan-partij te boek te staan. Maar inmiddels is de ROC zo gedemocratiseerd én gelokaliseerd, dat Tsai Ing-wen kan stellen dat Taiwan al onafhankelijk is als ‘Republic of China, Taiwan’. De DPP wil dit behouden. Met het succes van de covidbestrijding en de huidige economische groei heeft de partij ook haar technocratische reputatie versterkt.
Ondertussen is de KMT een toneel geworden van steeds bejaardere elite-Vastelanders die continu boos zijn, en vaardige technocraten als burgemeester van New Taipei, Hou You-yi (侯友宜 Hóu Yǒuyí) contrasteren met de incompetente gewezen populistische burgemeester van Kaohsiung, Han Kuo-yu (韓國瑜 Hán Guóyú) – die in 2020 van Tsai verloor. Juist de KMT stelt enge experimenten voor, zoals economische integratie met China of zelfs een vredesverdrag.
Diepblauwe wenteling
Interimvoorzitter Johnny Chiang stelde begin 2020 nog voor om bijvoorbeeld de Consensus van 1992 te herzien, maar gaf snel op onder grote druk van Ma Ying-jeou en andere elite-Vastelanders. Sindsdien is de KMT juist verder toegewijd geworden aan Diep Blauw. Zelfs Chiang, om nog enige kans te maken bij de verkiezingen, praat tegenwoordig over de ‘dictatuur’ van Tsai en het belang om de geschiedenis van de ROC niet ‘uit te wissen’.
Kenmerkend is het succes van de terugkeer van Jaw Shaw-kong (趙少康 Zhào Shǎokāng), die in de jaren negentig uit de KMT vertrok vanwege de lokalisering van Lee Teng-hui en een China-vriendelijke mediapersoonlijkheid werd. Hij is nu terug bij de KMT en heeft een meerderheid van de KMT-parlementariërs zover gekregen dat ze zich aan hebben gesloten bij zijn Strijdend Blauw (戰鬥藍 zhàndòu lán), een beweging die de Chinese kant hoopvol stemt.
De voorzittersverkiezing gaat nu niet langer om wie het goed zou doen bij het Taiwanese publiek. In plaats daar van proberen de vier kandidaten steun te halen bij de orthodoxe, China-vriendelijke krachten binnen de KMT. Dit werkt misschien om de hardcore supporters te motiveren, gezien het gebrek aan jonge leden en de zakelijke belangen in China van veel bestuursleden. Electoraal is het kansloos. Er zijn stemmen te winnen onder mensen die de DPP te extreem vinden. Maar met de ROC-symbolen mobiliseer je slechts een klein groepje bejaarden.
Taiwanezen voelen zich, nou ja, Taiwanees. Na de onfortuinlijke covid-uitbraak in Taiwan afgelopen mei liepen Tsai Ing-wen en de DPP een behoorlijke deuk op in de peilingen. Uitzonderlijk is niet alleen dat ze hier al weer grotendeels van hersteld zijn, maar ook dat de KMT hier niet van heeft geprofiteerd. De uitgesproken negatieve campagne van de KMT, van misinformatie over vaccins tot iedereen en alles beschuldigen van corruptie, werkt niet.
Toekomst
We moeten de KMT niet te snel afschrijven. De van oorsprong leninistische partij blijft een machtsmachine. De 38.61% van de gefaalde presidentskandidaat Han Kuo-yu steekt schril af tegen de 57.13% van Tsai Ing-wen. Maar voor het parlement won de KMT nog altijd 33.36% van de evenredige stem tegenover 33.98% voor de DPP (de TPP kreeg 11.22%). In een tweepartijenstelsel heeft de oppositie altijd een bonus.
In 2024 moet Tsai vertrekken na een voor de DPP ongewoon stabiele periode onder haar leiding. Het is nog maar te zien of de kiezers niet iets nieuws willen na acht jaar. Maar het verschil met bijvoorbeeld de Verenigde Staten is, dat de KMT steeds duidelijker de China-vriendelijke partij is in een electoraal landschap waarin China niet alleen de bepalende factor is, maar ook steeds duidelijker anti-China kantelt.
Er zijn drie mogelijkheden. De eerste is dat de KMT zich herpakt. Dit kan een combinatie zijn van een gematigde voorzitter als Eric Chu die de discipline herstelt, een technocratische presidentskandidaat als Hou You-yi, en ruzie binnen de DPP over wie Tsai op mag volgen.
De tweede mogelijkheid is dat de KMT niet in staat blijkt om een fatsoenlijk gevecht te leveren in 2024 en wordt vervangen door de TPP. Dat zou waarschijnlijk wel vereisen dat die laatste partij groter wordt dan burgemeester Ko en zijn substantiële ego. Dit zou een langzaam proces zijn.
De derde mogelijkheid overlapt met de tweede. Het zou kunnen dat de tegenstellingen tussen de (soms sterk) uiteenlopende houdingen tegenover China binnen de partij leiden tot het uiteenvallen van de KMT. Het is dan afhankelijk van welke factie de KMT-structuur behoudt of er een herboren KMT komt op termijn, of dat de partij wegzakt terwijl een gematigder deel overloop naar de TPP of een nieuwe partij.
Wat er na 25 september gebeurt, hangt niet alleen af van wie wint – waarschijnlijk Eric Chu of Johnny Chiang – maar ook hoe sterk de pro-herenigingskandidaat Chang Ya-chung het gaat doen en hoe sterk de winnaar in het rood zal staan bij de Diep Blauwe supporters die nodig waren om te winnen.
EDIT 17 september:
Volgens een peiling van pro-KMT televisienetwerk TVBS onder partijleden gaat Chang Ya-chung nu aan kop, net boven Eric Chu. Het artikel van Storm Media hiervoor citeert een partijlid dat dit verklaart door te wijzen dat slechts 3% van de stemgerechtigde leden onder de 40 is, terwijl het aandeel dat ouder dan 65 jaar is tot 70% is.