Sense Hofstede

Tag: foreign policy

  • Afgezien van oorlog wil China in Europa veel wat Rusland ook eist

    De verschrikkelijke Russische invasie van Oekraïne versnelt de geopolitieke ontwikkelingen weer eens. Het belang dat men hecht aan het Chinese standpunt, laat zien dat we in een nieuw tijdperk zijn aangekomen. Voor China2025.nl heb ik een serie geschreven over het wereldbeeld in Peking. Dat komt nu naar boven. Ik zie een leiderschap dat voelt dat het de ‘loop van de geschiedenis’ mee heeft en zich warm aan het lopen is voor een niet-Westerse wereldorde waarin China zijn ‘rechtmatige’ dominante positie weer in kan nemen.

    Als promovendus opgesloten in mijn kamertje ver weg in Singapore heb ik er natuurlijk belang bij, om op de rol van woorden te wijzen. Maar voor een leninistisch systeem als het Chinese, dat zo drijft op besturen per slogan en massacampagne, moet je de officiële uitspraken uiterst serieus nemen. Eerder gooide ik daarom al een verzameling citaten van Chinese diplomaten over de Russische aanval in een blogpostje. Ik vraag me nu echter af of de omschrijving van ‘pro-Russische neutraliteit’ die de Financial Times koos nog houdbaar is.

    Vandaag wil ik uitleggen, waarom ik denk dat afgezien van oorlog – China is nooit gediend van zoveel onrust en gedoe – Peking eigenlijk hetzelfde wil in Europa als Moskou. Ik zal dit weer doen door veelvuldig te citeren uit Chinese uitspraken. Maar behalve Chinese woorden zijn er ook genoeg Chinese daden. Het belangrijkste is dat de Chinese censuur zorgt voor een pro-Russische beschrijving van de oorlog voor het eigen volk. Inmiddels herhaalt het Chinese ministerie van buitenlandse zaken zelfs Russische samenzweringstheorieën die de invasie van Oekraïne zouden moet rechtvaardigen. Europa ziet ook de gezamenlijke verklaring van 4 februari als wederzijdse steun voor elkanders revisionisme.

    (more…)

  • De Chinese ‘pro-Russische neutraliteit’ in Pekings eigen woorden

    De verschrikkelijke Russische invasie van Oekraïne wordt met de dag een grotere humanitaire ramp. De focus ligt natuurlijk op de voortgang van strijd en het menselijk leed. Mijn bijdrage aan onze pogingen om te begrijpen wat er gebeurt, beperkt zich tot wat ik kan uitleggen over de Chinese houding, die de Financial Times omschrijft als ‘pro-Russische neutraliteit’.

    In mijn eerder stuk verwees ik al naar de zorgen in Brussel over het Chinees-Russische revisionisme dat spreekt uit de gezamenlijke verklaring van 4 februari. De houding van Peking tijdens de huidige crisis versterk allee maar het gevoel in Europa dat China partij kiest.

    Hoewel het erop lijkt dat Peking wist dat er iets zou gaan gebeuren, is het niet duidelijk dat Xi Jinping op te hoogte was gesteld van het hele invasieplan. Of China werkelijk is gefopt door Poetin, kunnen we nu niet met zekerheid stellen. Op alle speculatie over hoe ongemakkelijk het leiderschap van de Chinese Communistische Partij (CCP) zich zou voelen bij de oorlog heb ik wel een antwoord: laten we gewoon lezen wat ze zelf zeggen.

    Amerika is de schuldige

    On the Ukraine issue, lately the US has been sending weapons to Ukraine, heightening tensions, creating panic and even hyping up the possibility of warfare. In stark contrast, China has all along called on all parties to respect and attach importance to each other’s legitimate security concerns, strive to resolve issues through negotiation and consultation, and jointly safeguard regional peace and stability.

    […]

    A key question here is what role the US, the culprit [始作俑者] of current tensions surrounding Ukraine, has played. If someone keeps pouring oil on the flame while accusing others of not doing their best to put out the fire, such kind of behavior is clearly irresponsible and immoral.

    Foreign Ministry Spokesperson Hua Chunying’s Regular Press Conference on February 23, 2022

    The US has been increasing tensions and hyping up war for some time. Do you know how many arms and ammunition the US has sent to Ukraine?

    […]

    Those who follow the US’ lead in fanning up flames and then shifting the blame onto others are truly irresponsible. As the culprit, the person who started the fire should think about how to put it out as soon as possible.

    Foreign Ministry Spokesperson Hua Chunying’s Regular Press Conference on February 24, 2022

    International media lately mentioned many times that George Kennan, former US ambassador to the Soviet Union, suggested to the US government in the 1990s that expanding NATO up to Russia’s borders would be the most fateful error of American policy. Regrettably, the US government turned a deaf ear to this. Thomas Friedman, […]. Tulsi Gabbard, […].

    Those who created the problem should be the ones to undo it. [解铃还须系铃人。] We hope the culprits of the crisis [危机的始作俑者] can reflect upon their roles in the Ukraine crisis. They should earnestly shoulder due responsibilities and take real actions to ease the situation and resolve the problem instead of shifting the blame to others.

    Foreign Ministry Spokesperson Wang Wenbin’s Regular Press Conference on March 3, 2022

    Rusland heeft gelijk over de NAVO

    The sides believe that certain States, military and political alliances and coalitions seek to obtain, directly or indirectly, unilateral military advantages to the detriment of the security of others, […]. The sides oppose further enlargement of NATO and call on the North Atlantic Alliance to abandon its ideologized cold war approaches, to respect the sovereignty, security and interests of other countries, […].

    Joint Statement of the Russian Federation and the People’s Republic of China on the International Relations Entering a New Era and the Global Sustainable Development

    The legitimate security concerns of any country should be respected, and the purposes and principles of the UN Charter should be jointly upheld.

    Foreign Ministry Spokesperson Wang Wenbin’s Regular Press Conference on February 22, 2022

    Certain countries should ask themselves: When the US drove five waves of NATO expansion eastward all the way to Russia’s doorstep and deployed advanced offensive strategic weapons in breach of its assurances to Russia, did it ever think about the consequences of pushing a big country to the wall?

    Foreign Ministry Spokesperson Hua Chunying’s Regular Press Conference on February 23, 2022

    Recent history saw China invaded by the Eight-Power Allied Forces and other colonialist powers, which left behind indelible poignant memories of national humiliation. Just a little more than 20 years ago, the Chinese embassy in the Federal Republic of Yugoslavia was hit by NATO bombing, which killed three Chinese journalists and injured many more. NATO still owes the Chinese people a debt of blood. Even today, China still faces a realistic threat from the US flanked by its several allies as they wantonly and grossly meddle in China’s domestic affairs and undermine China’s sovereignty and security on issues including Xinjiang, Hong Kong and Taiwan.

    […]

    At the same time, China believes that one country’s security cannot be at the expense of others’ security; still less should one country flagrantly undermine others’ sovereign security for his absolute security advantage. All countries’ legitimate security concerns should be respected.

    Foreign Ministry Spokesperson Hua Chunying’s Regular Press Conference on February 24, 2022

    China believes that the security of one country should not come at the expense of the security of other countries, still less should regional security be guaranteed by strengthening or even expanding military blocs. The Cold War mentality should be discarded completely. The legitimate security concerns of all countries should be respected. Given NATO’s five consecutive rounds of eastward expansion, Russia’s legitimate security demands ought to be taken seriously and properly addressed.

    […]

    Ukraine should function as a bridge between the East and the West, not a frontier in big power confrontation.

    Wang Yi Expounds China’s Five-Point Position on the Current Ukraine Issue

    The Cold War mentality should be discarded completely. The legitimate security concerns of all countries should be respected. Given NATO’s five consecutive rounds of eastward expansion, Russia’s legitimate security demands ought to be taken seriously and properly addressed. I hope I’ve made it clear enough.

    Foreign Ministry Spokesperson Wang Wenbin’s Regular Press Conference on March 1, 2022

    China always believes that one country’s security cannot be at the expense of others’ security, and security of one region cannot be achieved by expanding military blocs, Wang stressed.

    Xinhua: Chinese, Ukrainian FMs hold phone talks over Ukrainian situation

    [The UN General assembly resolution] does not highlight the importance of the principle of indivisible security, […].
    […]
    The final settlement of the Ukraine crisis requires abandoning the Cold War mentality, abandoning the logic of ensuring one’s own security at the expense of others’ security, and abandoning the approach of seeking regional security by expanding military blocs. It is important to give full attention and respect to the legitimate security concerns of all countries, and on that basis conduct negotiations to put in place a balanced, effective and sustainable European security mechanism.

    Explanation of Vote by Ambassador Zhang Jun at the UN General Assembly on the Resolution on Ukraine

    Sancties zijn illegaal

    As we have repeatedly said, we believe that sanctions are not an effective solution to solve problems. It is China’s consistent position that we oppose all illegal unilateral sanctions. China and Russia will continue to carry out normal trade cooperation following the spirit of mutual respect, equality and mutual benefit.

    Foreign Ministry Spokesperson Wang Wenbin’s Regular Press Conference on March 1, 2022

    I would like to reiterate that China firmly opposes all illegal unilateral sanctions, and believes that sanctions are never fundamentally effective means to solve problems. […] We ask the relevant parties not to hurt the legitimate rights and interests of China and other parties when handling the Ukraine issue and the relations with Russia. China and Russia will continue to conduct normal trade cooperation in the spirit of mutual respect, equality and mutual benefit. 

    ​Foreign Ministry Spokesperson Wang Wenbin’s Regular Press Conference on March 2, 2022

    Aanval is geen invasie

    I’m sure you have noticed that Russia stated that in its special military operation in Ukraine, its armed forces will not conduct any missile of artillery strikes on any Ukrainian city.

    […]

    Here is another question. Western media used the word “invasion” for Russia’s operation. When the US took illegal unilateral military operations in Iraq and Afghanistan without the mandate of the UN and caused massive civilian casualties, did you use the word “invasion” or some other word?

    Foreign Ministry Spokesperson Hua Chunying’s Regular Press Conference on February 24, 2022

  • Russische bedreiging van Oekraïne is funest voor Chinese Europa-strategie

    De leiders van de EU spraken ongewoon direct van een Russisch-Chinees front dat de wereldorde wil veranderen op de Veiligheidsconferentie van München (MSC). Hoewel niet iedereen zo expliciet is, lijken veel mensen er van overtuigd dat Peking vrolijk garen spint bij de onrust die het regime van Ruslands Vladimir Poetin aan het creëren is in Oost-Europa. Russische acties tegen ‘het Westen’ helpen zeker mee bij Chinas doel om de grip van de Verenigde Staten te verzwakken. Maar de huidige bedreiging van Oekraïne heeft ook grote nadelen voor de Chinese Europa-strategie. Los van de Chinese belangen in Oekraïne zelf en Pekings bredere wens naar mondiale stabiliteit is dat ook een reden waarom Chinese diplomaten inmiddels duidelijker het belang om de „soevereiniteit, onafhankelijkheid en territoriale integriteit van ieder land te respecteren en veilig te stellen” benadrukken.

    China’s Europa-strategie

    Voor de Clingendael Spectator schreef ik een tijd terug over het Chinese ‘eenheidsfront’ dat Peking tegen de VS wil bouwen, en waarvoor het Europa los wil weken van de Westerse alliantie. Hoewel de meningen verschillen over de mate van mondiale dominantie die de Chinese Communistische Partij (CCP) wil voor China, is er een consensus dat men een verzwakking van Amerikaanse ‘hegemonie’ en ‘unilateralisme’ essentieel acht voor de veiligheid van het Chinese systeem. Juist de wens voor de ‘democratisering’ van de wereldorde is waarom de Chinese regering continu haar steun uitspreek voor Europese ‘strategische autonomie’ (战略自主 zhànlüè zìzhǔ) – wat in de Chinese lezing vooral duidt op autonomie van Washington.

    De roemruchte gezamenlijke verklaring van Moskou en Peking van 4 februari, die Ursula von der Leyen en Josep Borrell in München aanhaalden als bewijs voor de gezamenlijke poging tot revisionisme, bestaat echter voor een groot deel uit de gebruikelijke Chinese taal over het historische moment in de geschiedenis. Hoewel ik eerder heb beargumenteert dat dit wel degelijk revisionistisch is, is de visie die daaruit spreekt vooral gericht tegen de Amerikaanse dominantie. Wanneer China de Russische oproep tegen NAVO-uitbreiding steunt, dan doet het dat omdat Peking zulke allianties ziet als ‘Koud Oorlog-relieken’ die de Amerikaanse ‘hegemonie’ stutten.

    Europese angst voor Russo-Chinese Entente

    China heeft veel te verliezen bij een Russische aanval op Oekraïne, niet in de laatste plaatst vanwege economische belangen die sommige analisten vorig jaar deed vragen of Kyiv een pivot naar Peking maakte. China hamert ook altijd op soevereiniteit. Daarnaast is de CCP druk met binnenlandse beslommeringen, wat de gebruikelijke drang naar stabiliteit alleen maar versterkt. Maar bovenal zorgt de huidige situatie er voor dat de strategische doelen van China in Europa beschadigt worden. Tactische winst uit Westen-plagen weegt daar niet tegen op.

    Hoewel de Chinese conceptie van de EU’s strategische autonomie altijd door wensdenken gekleurd is geweest, zal ook Peking inzien dat Rusland momenteel wonderen doet voor het versterken van de transatlantische solidariteit en het herleven van de NAVO. De Russische militaire dreiging maakt de Europese afhankelijkheid van de Verenigde Staten weer eens duidelijk en versterkt banden die China al jaren langzaam probeert te verzwakken.

    Daarna kleurt de recente nauwe samenwerking tussen Moskou en Peking ook de Europese conceptie van China. Niet alleen Amerikaanse functionarissen maken zich zorgen. Ik citeer uit twee toespraken, van respectievelijk de voorzitter van de Europese Commissie en de Europese hoge vertegenwoordiger voor buitenlandbeleid:

    We are facing a blatant attempt to rewrite the rules of our international system. One only has to read the recent communiqué issued by Russian and Chinese leaders. They seek a ‘new era’, as they say, to replace the existing international order. They prefer the rule of the strongest to the rule of law, intimidation instead of self-determination, coercion instead of cooperation. We still hope that peace will prevail and that diplomacy will take us there.

    Speech by President von der Leyen at the Munich Security Conference 2022

    The Russia-China joint statement of 4 February is the culmination of a long-standing campaign. It is an act of defiance. It is clear: revisionist manifesto. A manifesto to review the world order.

    Munich Security Conference 20 February 2022 Opening statement by HR/VP Josep Borrell

    Is het Chinese eenheidsfront nog houdbaar?

    De Chinese sancties tegen politici, academici en een denktank, de genocide in Xinjiang, de onderdrukking van Hong Kong, de bedreiging van Taiwan en – naar ik me heb laten vertellen – de maskerdiplomatie tijdens de pandemie hebben al veel gedaan om de stemming in Europa negatief bij te stellen. Maar zulke expliciete uitspraken als die van von der Leyen en Borrell heb ik nog niet eerder gezien. Ik vraag me af of Peking door heeft, wat het betekent om geassocieerd de worden met de horror die dreigt in Oekraïne.

    Na de illegale annexatie van de Krim hield Peking zich wat op de vlakte. De vraag is of het dat zou kunnen blijven doen in het geval van een langdurige, grootschalige conventionele oorlog tussen Rusland en Oekraïne die ook het NAVO-grondgebied bedreigt. De gemoederen in de VN-veiligheidsraad zouden in dat geval hoog oplopen. Chinese onthouding of ondermijning van maatregelen zou het land aan de Russische kant scharen in een twee-kampenstrijd die zich dan ontwikkelt.

    Ik verwacht niet dat Peking de pogingen om de verdeeldheid binnen de Europese Unie uit te buiten zal opgeven. Maar het zou kunnen dat het op een bepaald moment de beleidsmakers in China ook duidelijk wordt dat de EU met de NAVO in het andere van de twee kampen zit, de Amerikaanse. Alle arbeid die China heeft verricht om het ontstaan van een ‘multipolaire’ wereld te stimuleren ten spijt, zal het moeten erkennen dat eenheidsfronttactieken moeilijk zijn onder zulke omstandigheden.

    Deze ontwikkeling zou versterkt worden door de groeiende autoritaire solidariteit tussen Poetins Rusland en Xi’s China. Los van samenwerking tegen mensenrechtenorganisaties in de VN betreft dit ook de propaganda. Beide zijn autoritaire landen met een minderwaardigheidscomplex die vinden dat ‘het Westen’ ze in het verleden heeft vernederd. Beide zoeken het herstel van een historisch imperium. Los van de tegengestelde belangen – waarvan we het aantal niet moeten onderschatten – leidt deze gedeelde mentaliteit in ieder geval tot een sociale solidariteit.

    Wat dit betekent op de lange termijn valt lastig te voorspellen. Maar het is in ieder geval duidelijk dat de Chinese strategie in Europa nu al grote averij heeft opgelopen.

  • De kans op oorlog om Taiwan is klein maar de risico’s groeien

    De laatste tijd heeft men het ook in Nederland1Boekestijn en De Wijk, ‘De gevaarlijkste plek op aarde’, BNR Nieuwsradio, 29 oktober 2021. steeds vaker over de risico’s op een oorlog om Taiwan. Als Taiwanexpert wil ik ook graag mij duit in het zakje doen. De eerste duit is een verwijzing naar het opiniestuk van Natasha Kassam, waarin ze oproept om vooral te luisteren naar wat de Taiwanezen zélf willen.2Natasha Kassa, ‘What Taiwan Really Wants’, The New York Times, 29 oktober 2021.

    Het zou het niet om een oorlog gaan óm Taiwan, maar mét Taiwan. Het is belangrijk om te begrijpen wat Taiwanezen bedoelen met status quo en onafhankelijkheid. Het is niet (slechts) een geopolitieke strijd, maar vanuit dat perspectief een gevecht om het voortbestaan van de democratische en vrije staat op het eiland.

    Het is ook belangrijk om de Chinese binnenlandse politiek niet te vergeten. Mijn argument is dat China vooralsnog niet de intentie heeft om een oorlog te beginnen. De binnenlandse uitdagingen zijn nog te groot, zolang formele Taiwanese onafhankelijkheid nog kan worden afgeschrikt.

    Maar het risico op escalatie groeit wel. Hoe meer vliegtuigen Taiwan tarten en hoe sterker het nationalisme, hoe groter de kans dat het een eigen leven gaat leiden. Net als in 1914 in Europa zouden een ongeluk of overmoedigheid een vicieuze cirkel op gang kunnen brengen.

    China heeft vooralsnog niet de intentie

    Peilingen in Taiwan laten zien dat de mensen daar een oorlog nog niet zo waarschijnlijk achten.3CNA, ‘Most Taiwanese don’t think war in Taiwan Strait is probable: poll’, Focus Taiwan, 2 november 2021. Analyse van de uitspraken van Chinese leiders geeft hier reden toe. In gezaghebbende stukken – zoals de recente geschiedenisresolutie van het Centraal Comité4‘Full Text: Resolution of the CPC Central Committee on the Major Achievements and Historical Experience of the Party over the Past Century’, Xinhua Net, 16 november 2021. – zijn er nog altijd geen nieuwe concepten geïntroduceerd om het oude vertrouwde ‘vreedzame hereniging’ (和平统一 hépíng tǒngyī) te vervangen.

    De Amerikaanse expert Bonnie Glaser is de meest overtuigde uitdrager van deze lezing:5Fairbank Center for Chinese Studies, ‘Critical Issues Confronting China featuring Bonnie Glaser’, YouTube, 30 september 2021. het beleid van Peking – druk bezig met de Grootse Herrijzenis – is volgens haar nu nog niet gericht op het nastreven van ‘hereniging’ met Taiwan, maar op het ontmoedigen van het verderfelijke ‘Taiwanese onafhankelijkheid’ (台独 táidú).6Richard Bush, Bonnie Glaser, en Ryan Hass, ‘Opinion: Don’t Help China By Hyping Risk of War Over Taiwan’, NPR, 8 april 2021.

    In tegenstelling tot de Taiwanese president Tsai Ing-wen (蔡英文 Cài Yīngwén) 7CNA, ‘President vows to defend sovereignty’, Taipei Times, blz. 1, 11 oktober 2021. houdt Peking namelijk nog altijd vol dat ‘het eiland Taiwan’ juridisch gewoon onderdeel is van de Volksrepubliek China (PRC) vanaf de oprichting op 1 oktober 1949. De ontkenning van de claim van Tsai dat Taiwan al onafhankelijk is,8John Sudworth, ‘China needs to show Taiwan respect, says president’, BBC News, 14 januari 2020. is essentieel om niet een conflict ingesleurd te worden.

    China is namelijk wettelijk verplicht om militair in te grijpen, als het vaststelt dat Taiwan zich ‘onafhankelijk’ heeft verklaard.9Chunjuan Nancy Wei, ‘China’s Anti-Secession Law and Hu Jintao’s Taiwan Policy’. Yale Journal of International Affairs, jrg. 5. no. 1, blz. 121, winter 2010. Dat is de rode lijn waarvoor men dikwijls waarschuwt. Maar een oorlog komt de Chinese Communistische Partij (CCP) nu niet goed uit.

    Binnenlandse politieke beslommeringen

    Het grote doel van de CCP is de Grootse Herrijzenis van de Chinese Natie (中华民族伟大复兴 zhōnghuá mínzú wěidà fùxīng).10‘Full Text: Speech by Xi Jinping at a ceremony marking the centenary of the CPC’, Xinhua Net, 1 juli 2021. Tegen 2049 moet China rijk, sterk en dominant zijn.11Rush Doshi, The Long Game: Chinas Grand Strategy to Displace American Order, Oxford: Oxford University Press, 2021. Maar dat is nog niet makkelijk.12Scott Rozelle en Natalie Hell, Invisible China: How the Urban-Rural Divide Threatens China’s Rise, Chicago: The University of Chicago Press, 2020; George Magnus, ‘The downfall of Evergrande foreshadows a difficult decade for China – and for Xi Jinping’, The New Statesman, 15 december 2021. De gevolgen van een oorlog zouden alles in gevaar brengen. Een verlies zou het einde betekenen van het leiderschap, maar zelfs bij succes is het nog maar de vraag of de kosten opwegen tegen de baten.

    Het huidige moment is bovendien ook te kwetsbaar. Het economische model staat steeds meer onder druk.13Alexandra Stevenson, Michael Forsythe en Cao Li, ‘China and Evergrande Ascended Together. Now One Is About to Fall.’, The New York Times, 28 september 2021. Op de korte termijn speelt een andere factor: binnenlandse politiek maakt dat de CCP politieke stabiliteit nu boven alles stelt.

    De pandemie is nog niet afgelopen. In februari 2022 zijn de Olympische Winterspelen van Peking. Maar bovenal: oktober 2022 is het Partijcongres waarop grote leider Xí Jìnpíng (习近平) naar verwachting zijn ongebruikelijke derde termijn zal krijgen, gevolgd door de parlementszitting van maart 2023 die de nieuwe machtsverhoudingen bevestigt.

    Ik verwacht dat China tot dan geen avonturen wil beginnen. Misschien duurt dat moment nog wel tot duidelijk wordt wie de vertrekkende Tsai Ing-wen opvolgt bij de Taiwanese verkiezingen van januari 2024 en of Joe Biden later dat jaar in het Witte Huis mag blijven.

    Risico op escalatie groeit wel

    Dat wil niet zeggen dat de kans op oorlog nul is. Daarvoor nemen de spanningen te veel toe. Groeiende Chinese zelfoverschatting,14 ‘Why the US will abandon the island of Taiwan: Global Times editorial’, The Global Times, 18 augustus 2021. nationalistisch ongeduld15Zhang Zhouxiang, ‘High-speed train to Taiwan song goes viral’, China Daily, 12 november 2021; ‘「統一後，台灣省買房怎麼選？」　中國網紅豎大拇指點名這城市’, Apple Daily TW, 1 november 2021. en Westers falen kunnen ervoor zorgen dat Peking de risico’s anders gaat wegen. Hoewel de gezaghebbende publicaties het nog niet reflecteren, spreken Chinese functionarissen achter de schermen steeds overtuigder over de Chinese kansen in geval van oorlog.16Oriana Skylar Mastro, ‘The Taiwan Temptation: Why Beijing Might Resort to Force’, Foreign Affairs, jrg. 100, no. 4, juli/augustus 2021.

    Men kan concluderen dat het ontmoedigen van formele onafhankelijkheid nu minder waard is geworden.17A.A. Bastian, ‘Threatening Taiwan Gets China More Than Invading It Would’, Foreign Policy, 30 november 2021. Men kan concluderen – na nog een geopolitiek kantelpunt zoals die de recessie van 2008 of de pandemie van 202018Uitgelegd in ideaalvorm in: Rush Doshi, The Long Game: Chinas Grand Strategy to Displace American Order, Oxford: Oxford University Press, 2021. – dat het Westen nu echt te zwak is om tegenstand te bieden. Maar het grootste risico bestaat uit ongewilde escalatie.

    Nu de temperatuur oploopt19John Liu, Jing Li, en Samson Ellis, ‘China Moves to Quash Online Rumors That Taiwan War Looms’, Bloomberg, 4 november 2021. en de nationalistische propaganda van China en de consoliderende nationale identiteit op Taiwan20Sense Hofstede, ‘Taiwan’s Democratic Journey and Stabilising National Identity’, 9DASHLINE, 9 december 2020. steeds verder uiteen staan, zou een incident een kettingreactie op gang kunnen brengen die tot een uitkomst leidt, die niemand wil.

    De activiteiten van de Chinese luchtmacht ten zuiden van Taiwan21Silva Shih, Daniel Kao, Sylvia Lee, Yingyu Chen en Shuren Koo, ‘Why the Chinese Military Has Increased Activity Near Taiwan’, CommonWealth Magazine, 2 november 2021. zijn naast signaal en oefening ook contactmomenten met de Taiwanese luchtmacht. Hoe meer contactmomenten, hoe groter de kans op ongelukken. Hetzelfde geldt voor toenemende activiteiten van Chinese vissers,22CNA, ‘Chinese fishing boat, crew held after poaching near Penghu’, Focus Taiwan, 28 juni 2021. maritieme militie23Jason Pan, ‘Shots fired as Chinese boats ram coast guard ship’, Taipei Times, blz. 3, 22 maart 2020. en baggeraars.24Louise Watt, ‘Line in the sand: Chinese dredgers are stealing Taiwan, bit by bit’, Nikkei Asia, 16 juni 2021.

    Militaire oefeningen en bewegingen die Peking gebruikt om Taiwan een defaitisme aan te praten, voeden ook de lust van de Chinese haviken. De nationalistische rellen die uitbraken in China nadat de Japanse kustwacht een Chinese kapitein arresteerde in 2010, zijn een duidelijke illustratie van de binnenlandse druk waar Peking rekening mee moet houden.

    Daarnaast moeten we beducht zijn op een economische of politieke crisis in China zelf. Peking vertrouwt nu nog dat de ‘loop van de geschiedenis’25Zie een van de stukken uit een vierluik met achtergrond: Sense Hofstede, ‘100 jaar CCP: de loop van de geschiedenis’, China2025.nl, 11 oktober 2021. de Partij bevoordeelt en dat uiteindelijk de machtsverhoudingen zo zullen worden, dat Taiwan geen keus heeft of dat China sterk genoeg is om de gevolgen van sancties te weerstaan.

    Wanneer dat vertrouwen weg is, dan zou de Partij misschien wel gebruik willen maken van de voorsprong die het nu (al/nog) meent te hebben. Of het zou een invasie van Taiwan als een nuttige nationalistische afleiding kunnen zien.

    Ten slotte is het belangrijk om de dynamiek on the ground in de gaten te houden. De centrale regering in Peking kan misschien wel niet de intentie hebben om aan te vallen, maar de logica van escalerende reacties kan ervoor zorgen dat de betrokken partijen toch stapje voor stapje richting een kinetisch conflict bewegen. Hoe meer vliegtuigen rond Taiwan vliegen, hoe meer kansen op ongelukken. Hoe warmer de temperatuur in de lucht boven de Straat, hoe meer de boel een eigen leven kan gaan leiden.

    De Europese mogendheden hadden ook niet de intentie elkaar in het verderf te storten voor de zomer van 1914. Maar het Chinese nationalisme en de zelfoverschatting van het eigen kunnen nemen zienderogen toe, terwijl men steeds geringschattender doet over het ‘neergaande’ Westen.26Chris Buckley, ‘“The East Is Rising”: Xi Maps Out China’s Post-Covid Ascent’, The New York Times, 3 maart 2021.

    De grootste uitdaging voor Nederland

    Een opiniestuk in de NRC riep Nederland en Europa op om al vast na te denken over een eventuele oorlog.27Tim Sweijs en Joris Teer, ‘Stel, China valt Taiwan aan. Wat doen wij dan?’, NRC, 8 oktober 2021. Ik sluit mij grotendeels daarbij aan. Voor de Clingendael Spectator schreef ik eerder al over het belang om de factor Taiwan mee te nemen wanneer Nederland nadenkt over de Indo-Pacific,28Sense Hofstede, ‘Risico op escalatie Indo-Pacific met Chinese druk op Taiwan’, Clingendael Spectator, 9 december 2020. en ben daar niet de enige in.29Gerrit van der Wees, ‘Nederland hoort achter Taiwan te gaan staan’, De Telegraaf, 21 oktober 2021.

    Economische afschrikking kan daarbij een belangrijke rol spelen,30Fred Sengers, ‘Maak de prijs om Taiwan binnen te vallen zo hoog, dat China het wel uit zijn hoofd laat’, Trouw, 29 oktober 2021. hoewel wij niet moeten onderschatten hoe agressief Peking alleen al een aankondiging van potentiële tegensancties zou vinden. Echter, een Chinese invasie van Taiwan zou politiek niet het lastigste scenario zijn.

    De humanitaire ramp, de overduidelijke Chinese agressie, de geopolitieke consequenties en de Amerikaanse betrokkenheid zouden de politieke keuze voor Europa relatief makkelijk maken bij een conventionele oorlog, hoe moeilijk het militaire antwoord ook zou zijn.

    Moeilijker zou het zijn, als China na 2023 of 2024 creatiever om gaat met Taiwan. Er zijn verschillend manieren waarop het kan proberen om Taiwan uit te lokken het eerste schot te lossen. Hoe daarop te reageren is de echte politiek uitdagende vraag.

    Laat Den Haag de KLM doorvliegen naar Taipei als Peking het Taiwanese luchtruim sluit? Wat doen de rederijen als de Chinese douane hen vraagt om vracht van Rotterdam naar Taiwan vooraf aan China aan te melden? Laten wij de Taiwanese kustwacht vrachtschepen uit Nederland escorteren om door een Chinese blokkade te breken?

    Het zou nuttig zijn als Europa helpt bij het verkrijgen van asymmetrische defensieve capaciteiten, of in ieder geval niet in de weg staat wanneer privébedrijven dat doen. De mogelijke economische kosten duidelijk communiceren aan Peking helpt bij het versterken van de afschrikking. Een sterke EU helpt het Chinese verhaal van Westerse neergang te ontkrachten. Samenwerking met Taipei op allerlei vlakken helpt Chinese psychologische druk te ondermijnen.

    Maar uiteindelijk is de Chinese wens om Taiwan te annexeren niet gebaseerd op een kosten-batenanalyse, maar op etno-nationalisme. Afschrikking kan niet alle risico’s wegnemen. De kosten die China ons zou laten betalen bij steun aan Taiwan in dit gevoelige dossier zouden hoog zijn. Het is dus ook de zaak om al vast de moeilijke politieke besluiten door te spelen vóórdat Rutte ineens door de KLM uit zijn bed wordt gebeld.

  • Presidenten Xi Jinping en Tsai Ing-wen spreken over Taiwan

    Het afgelopen weekend hielden de presidenten Xí Jìnpíng (习近平) en Tsai Ing-wen (蔡英文 Cài Yīngwén) elk een belangrijke toespraak. Tien oktober was het 110 jaar sinds de opstand van 1911 in Wuhan die de Xinhai-revolutie (辛亥革命 xīnhài gémìng) inluidde waarmee het Qing-keizerrijk ten einde kwam. Vanaf 1 januari 1912 bestond er een Republiek China (ROC, 中華民國 zhōnghuá mínguó) die de mantel van de Chinese beschaving en het territorium van de multinationale Qīng (清) claimde. Xi’s Volksrepubliek China (PRC, 中华人民共和国 zhōnghuá rénmín gònghéguó) claimt de erfgenaam te zijn van de in 1949 door de Chinese Communistische Partij (CCP, 中国共产党 zhōngguó gòngchǎn dǎng) verslagen ROC. De na 1949 op Taiwan opgebouwde staat claimt formeel nog steeds de ROC te zijn. De leiders van beide landen staan daarom stil bij deze dag. Nu de spanning oploopt, is het nuttig om te kijken wat beiden gezegd hebben over de wederzijdse betrekkingen.

    (more…)

  • Waarom valt de Chinese luchtmacht Taiwan lastig?

    De laatste paar dagen is er wereldwijd aandacht voor de ongeëvenaarde aantallen vliegtuigen waarmee de Chinese luchtmacht Taiwan lastigvalt. Wat is er precies aan de hand? China’s Volksbevrijdingsleger voert al een langere tijd de druk op. Het vliegt oorlogsvliegtuigen in de zuidwesthoek van de Taiwanese luchtverdedigingszone (ADIZ). De cijfers van Gerald C. Brown laten een rijzende trend zien. De vier dagen sinds de nationale dag van de Volksrepubliek China op 1 oktober zijn er drie keer nieuwe records gebroken: er vlogen achtereenvolgend 38, 39, 16 en 56 vliegtuigen richting Taiwan. De meest directe trigger lijken de Chinese nationale dag en westerse militaire oefeningen in de regio te zijn. Maar er zit meer achter. Ik bespreek waarom.

    Technische achtergrond

    Ten eerste enkele technische details: een ADIZ is wat anders dan luchtruim. Dat is de lucht boven het grondgebied of de territoriale wateren (grofweg: tot 12 zeemijl uit de kust). Daarin is een land soeverein. Chinese jachtvliegtuigen in het Taiwanese luchtruim zouden gewapend conflict riskeren. Om dat luchtruim te beschermen en misverstanden te voorkomen, hebben sommige landen op bepaalde plekken een luchtverdedigingszone uitgeroepen.

    Zo’n ADIZ heeft geen betekenis in het internationaal recht. Er zijn verschillende variaties, maar doorgaans komt het er op neer dat een land vraagt aan (bepaalde) vliegtuigen om zich aan te melden voordat ze het gebied binnen vliegen. Doen ze dat niet, dan kan het de luchtmacht sturen om te kijken wat de bezoeker wil. Deze regeling geeft de luchtverdediging de tijd om te reageren voordat een potentieel vijandig vliegtuig het soevereine luchtruim bereikt.

    Dat het vooral een regeling betreft om het beheer van het luchtruim te versimpelen, betekent niet dat je het ongestraft kunt negeren. Daarmee signaleert een ‘binnendringende’ buur toch een zekere vijandigheid. China is zich bewust van het signaal dat het afgeeft. In het geval van Taiwan wijst men er dikwijls op dat Taiwans ‘Republic of China ADIZ’ (中華民國防空識別區 zhōnghuá mínguó fángkōng shìbié qū) voor bijna de helft het Chinese vasteland beslaat. Dat is echter een erfenis van de geclaimde Taipei Flight Information Region (FIR). De Taiwanese luchtmacht beperkt zich in de praktijk vanzelfsprekend tot wat zich afspeelt aan de Taiwanese kant van de middenlijn in de Straat van Taiwan.

    Er zijn twee verschillende manieren waarop de Chinese luchtmacht Taiwan lastig valt. De eerste, de meest serieuze, is wanneer het rechtstreeks over de middenlijn tussen Taiwan en China vliegt. Dat is zeldzaam. De tweede manier is wat we doorgaans zien. Dan vliegt het Volksbevrijdingsleger linksonder de Taiwanese helft van de ADIZ in. In de zuidwesthoek vliegt het dan tussen Taiwan zelf en het door Taiwan gecontroleerde Pratas-eiland (東沙島 dōngshā dǎo) in de Zuid-Chinese Zee. Meestal gaan de vliegtuigen slechts heen en weer, maar afgelopen maart vormden ze een tangbeweging samen met vliegtuigen die langs het Japanse Okinawa (沖縄) vlogen.

    Redenen voor China’s gepor

    Het Chinese Volksbevrijdingsleger (PLA) blijft moeilijk te doorgronden, maar er zijn genoeg redenen waarom het nu een krachtig signaal af zou willen geven. Dat signaal is niet alleen op Taiwan gericht, maar ook op de binnenlandse politiek.

    Praktische redenen spelen een rol. Het annexeren van Taiwan is een van de voornaamste taken waarop het Volksbevrijdingsleger oefent. Daarbij helpt het bekend te raken met het luchtruim rondom Taiwan. Bovendien vertelde een Taiwanese bron aan persbureau Reuters dat volgens hem de vliegtuigen ook oefenen op het bombarderen van een Amerikaanse ‘carrier strike group’. Een belangrijk onderdeel van de Chinese strategie voor een invasie van Taiwan bestaat uit het voorkomen dat bondgenoten het eiland te hulp kunnen schieten.

    Over een ‘carrier strike group’ gesproken, de CSG van de Britse Queen Elizabeth – met de Nederlandse Zr.Mr. Evertsen – is ook in de regio en voer gisteren de Zuid-Chinese Zee in via het Bashi-kanaal (巴士海峽 bāshì hǎixiá). Dit kanaal scheidt Taiwan en de Filipijnen van elkaar in het zuiden van de Taiwanese ADIZ. Eerder al oefenende de Queen Elizabeth met twee Amerikaanse en een Japanese collega. (EDIT: Volgens een bron van het Japanese persbureau Kyodo was dit de reden voor Xi Jinping om instructies te geven om militaire druk uit te oefenen.) Tegelijkertijd vertrok een delegatie Franse senatoren voor een werkbezoek aan Taiwan onder luid Chinees protest. Bovendien had Amerika de eerst golf vliegtuigen veroordeeld. Zulke ‘provocaties’ kunnen vanuit Pekings perspectief ook niet ongestraft blijven. Dit zal de meest directe aanleiding zijn voor dit specifieke moment.

    Het is daarnaast een nuttige manier om Taiwan op kosten te drijven. Elke keer weer zo’n ‘scramble’ kost niet alleen energie en tijd, het kost ook geld. Taipei geeft miljoenen uit aan de reacties, defensiebudget dat nu niet kan worden besteed aan modernisering. Uitgaven aan onderhoud en scrambles zijn met 56% gerezen sinds China een antagonistische houding aannam vanaf de verkiezen van president Tsai Ing-wen (蔡英文 Cài Yīngwén). Daarnaast wordt Taiwan zo ook gedwongen reactietijden en tactieken prijs te geven aan de bezoekende Chinese vliegtuigen.

    In China neemt het agressieve nationalisme aan kracht toe de afgelopen jaren. Men verliest het geduld met Taiwan, terwijl het eiland juist alleen maar meer internationale erkenning krijgt. 1 oktober was de nationale dag van de Volksrepubliek. Dat was een uitstekend moment voor een signaal. Taiwan lastig vallen is een relatief goedkope optie: er is geen groot gevaar op een werkelijk conflict, maar het lijkt wel lekker daadkrachtig en agressief.

    Werkelijke winst voor China

    De echte winst zit voor Peking elders. Het claimt Taiwan als Chinees grondgebied en kan zo volgens de nationalistische professor Zhū Fēng (朱锋) normaliseren dat zijn luchtmacht in ‘eigen’ land opereert. Door regelmatig in het gebied rond Taiwan te opereren, suggereert de Chinese defensie een beeld van ‘effectieve controle’. Bovendien is het een uitdaging naar Taiwan en de Verenigde Staten: jullie kunnen toch niks terug doen. Het is onderdeel van een salamitactiek om feiten op de grond te creëren die we ook zien met de nepeilanden in de Zuid-Chinese Zee.

    Sommige Taiwanese observatoren maken zich ook zorgen dat het ook gemakzucht kan kweken. Wanneer op een dag de Chinese bommenwerpers niet omkeren, zal dat een verrassing zijn. Maar het is lastig om de aandacht niet te laten verslappen. Berichtgeving over de huidige golf valt niet echt op temidden van het gebruikelijke sensationalisme van de Taiwanese media. Voor de gemiddelde Taiwanees is het vooral een bevestiging van de onaantrekkelijkheid van China.

    De escalatie van China is onverantwoord. Een ongeluk kan altijd tot ongewilde escalatie leiden. Maar tot een oorlog zal het niet zo snel komen. De komende tijd zal voor Peking juist alles gericht zijn op het bewaren van stabiliteit. Er mag niks misgaan voor de Olympische Winterspelen in Peking van februari 2022, het Partijcongres van oktober 2022 waar Xi Jinping zijn ongekende derde termijn zal krijgen, en de parlementszitting van maart 2023 waarop de nieuwe machtsverhoudingen bevestigd moeten worden. Je zou juist de druk op Taiwan kunnen zien als een poging om te zorgen dat Taipei geen rare sprongen maakt in een periode waarin de Partij druk bezig is met interne gevechten.

    Ik verwacht dat vanaf 2023 China actief zal gaan proberen om Taiwan te annexeren. Tot die tijd poogt het Chinese Taiwanbeleid twee dingen: formele onafhankelijkheid ontmoedigen en defaitisme aanpraten. De militaire druk dient als waarschuwing en ook om de Taiwanezen ervan te overtuigen dat verzet zinloos is. Het is onderdeel van wat het Volksbevrijdingsleger ‘psychologische oorlogsvoering’ (心理战 xīnlǐ zhàn) noemt. In die zin heeft alle aandacht voor de Chinese luchtmacht in Taiwans ADIZ juist het effect dat het Pekings boodschap versterkt.

    Bonnie Glaser legt uit waarom we niet direct oorlog hoeven te verwachten.

  • Innovatie in Europese Chinapolitiek gebeurt in het oosten van de EU

    Bij de strijd om de EU-China Comprehensive Agreement on Investment (CAI) gaat de aandacht uit naar de Europese Commissie en het Duits-Franse koppel Merkel-Macron dat gesaampjes bij Ome Xi op videobezoek mag. Ondertussen komen de oostelijke lidstaten vaak in de West-Europese pers als vermeende blokkade voor een gemeenschappelijk Chinabeleid. Maar behalve Sigrid Kaag uitte ook een land als Polen zijn twijfels over de overhaaste CAI. Terwijl Angela Merkel en haar beoogde opvolger Armin Laschet nog met drogredenen waarschuwen voor wat Peking graag een ‘Nieuwe Koude Oorlog’ noemt, laat Midden- en Oost-Europa zien hoe een actievere politieke discussie over de houding van de EU ten opzichte van China er uit zou kunnen zien. Hier begint het bepalen van de Europese rol in de wereld.

    Zelfs in Hongarije, onder de autoritaire Viktor Orbán het meest pro-Chinese land in Europa, gebeurt er meer dan het blokkeren van gemeenschappelijk buitenlandbeleid. China is een factor geworden in de binnenlandse politiek, een factor waarvan Orbán maar al te graag afleidt door de lhbt-kaart te spelen. Maar voor de burgemeester van Boedapest, Gergely Karácsony, was weerstand tegen een peperdure campus van Fudan University een handige manier om de oppositie te mobiliseren. Dit is niet alleen een politieke beweging tegen de corrumperende en ondermijnende impact die zulke samenwerking met zich mee brengt, maar ook is het een kans om neer te zetten voor welke democratische en humanitaire waarden de oppositie wil dat Hongarije staat.

    Een soortgelijk politiek spel zie je ook in Tsjechië. De huidige conservatieve president Miloš Zeman is pro-China en was via een Chinese adviseur verbonden aan een geruchtmakend corruptieschandaal in de VN. Zakenmensen uit dezelfde cirkels en de Chinese ambassade in Praag waren ook betrokken bij een poging tot het opzetten van een pro-Peking onderzoekscentrum aan de Karelsuniversiteit Praag en het beïnvloeden van de Tsjechische media. De onrust over Chinese inmenging bereikte een kookpunt toen de voorzitter van de Tsjechische Senaat, Jaroslav Kubera, overleed aan een hartaanval na dreigende brieven van de Chinese ambassade en President Zeman die hem ervan wilden weerhouden om zijn voorgenomen werkbezoek naar Taiwan te ondernemen.

    De tegenaanval werd ingezet door de burgemeester van Praag, Zdeněk Hřib van de Piratenpartij – die al eerder gedoe had met de Chinese ambassade over een stedenband met Taipei – en de nieuwe Senaatsvoorzitter Miloš Vystrčil. Beide bezochten Taiwan in de zomer van 2020, en Vystrčil sprak het Taiwanese parlement toe. Voor beide politici was dit een manier om een statement te maken tegen de schimmige pro-Peking wereld rond President Zeman en bevriende zakenmensen. Het stond ook in de Taiwan-vriendelijke en China-kritische traditie van democratiseringsheld Václav Havel.

    Buurland Slowakije liet ook zien bereid te zijn de persoonlijke banden aan te halen met Taiwan. Toen Taiwan in april 2020 zo’n 7 miljoen gezichtsmaskers aan 11 Europese landen gaf, gingen er zo’n 200.000 naar Slowakije. Om Taiwan daarvoor te bedanken, kondigde Bratislava aan 10.000 vaccins te doneren aan Taipei nu het land moeite heeft om aan voldoende voorraad te komen.

    Hiermee volgt het land de Baltische durfal Litouwen. Dat kondigde eerder al aan 20.000 doses AstraZeneca te doneren aan Taiwan uit dank voor eerdere Taiwanese hulp. Nadat Vilnius eerder al aankondigde een vertegenwoordiging in Taipei te openen, komt er nu ook een Taiwanees kantoor in Litouwen, de eerste in Europa onder de naam ‘Taiwan Representative Office’ in plaats van het gebruikelijke ‘Taipei Representative Office’. De kleine Baltische staten zijn minder afhankelijk van handel met China en Litouwen hoeft dus minder bang te zijn voor Chinese vergelding. Maar het past ook in een steeds kritischere houding ten opzichte van Peking.

    Vilnius was eerder al in het nieuws met de aankondiging dat het zich terug wil trekken uit de jaarlijkse top tussen Midden- en Oost-Europese en Chinese regeringsleiders, de zogeheten CEEC 17+1. In plaats van dit overleg – waarbij Peking handig EU-lidstaten en niet-lidstaten samenbrengt – en in plaats van de exclusieve onderonsjes voor Macron-Merkel wil Litouwen Europese eenheid versterken door een top met China waarbij alle landen betrokken zijn. Net als de actieve diplomatiek in de Belarus-crisis laat Litouwen in zijn Chinabeleid ook weer zien wat voor EU het wil.

    Toen tijdens de laatste 17+1-top in januari dit jaar Peking het afnemende enthousiasme wilde keren door President Xi Jinping zelf te sturen, kreeg het een pijnlijke verrassing: ondanks grote druk van Chinese diplomaten stuurden Bulgarije, Estland, Letland, Litouwen, Roemenië en Slovenië slechts een minister. Hoewel oorspronkelijk enthousiast over de mogelijkheden die China zou bieden, zijn deze landen steeds meer teleurgesteld geraakt. Economisch levert China niet op wat men gehoopt had. Daarnaast zorgt Peking voor onrust door de steeds nauwere samenwerking met Moskou. Bovendien willen veel van de nieuwere NAVO-landen graag goede banden blijven houden met de Verenigde Staten. Washington oefent steeds meer druk uit om een hardere lijn te trekken.

    Polen is een voorbeeld van een land dat Amerikaanse steun als onontbeerlijk ziet tegenover het dreigende Rusland van Poetin. Maar teleurstelling in China speelt ook een rol. Veel aandacht krijgt de spionagezaak tegen een voormalige werknemer van Huawei. De vertegenwoordiger van Warschau in Brussel uitte ook Polens twijfel bij de discussie van de CAI. Dit is onderdeel van een groeiend wantrouwen over de Chinese intenties, gevoed door onhandige diplomatiek rondom coronasteun in 2020.

    Hoewel de manier waarop Hongarije’s Orbán het Europese Chinabeleid traineert tot zorgen maant, moge het duidelijk zijn dat zelfs daar in de binnenlandse politiek discussies lopen over wat voor houding tegenover China past bij het soort land dat de Hongaren willen zijn. Diezelfde bereidheid om ergens voor te staan, zien we ook elders in de regio. Ties Dams en Monika Sie Dhian Ho schreven eerder voor Clingendael over het belang voor een strategischer verhaal over de Europese rol in de wereld. Van de kleine donaties van Slowakije en Litouwen aan Taiwan tot de politieke stellingname in Tsjechië, in Midden- en Oost-Europa zien we al, om met Bernlef te spreken, de eerste kleine antwoorden die op de grote vragen passen.

  • Xi Jinping vindt China al lief, hij wil alleen dat jij dat ook zo ziet

    Maandag 31 mei hield het Politburo van het Centraal Comité van de Chinese Communistische Partij (CCP) een studiesessie over propagandawerk. Dat algemeen secretaris en president Xí Jìnpíng (习近平) zei dat hij een vriendelijker imago wil voor China werd door sommige media geïnterpreteerd als koerswijziging. Bloomberg schreef dat China ‘liever’ zou willen worden. Dat is een misverstand. Analyse van de studiesessie maakt duidelijk dat volgens Peking het probleem is dat China niet vriendelijk wordt gevonden, terwijl het dat volgens de Partij wel is.

    Chinese intellectuelen en partijbeambten spreken al tijden over het concept ‘spreekmacht/-recht’ (话语权 huàyǔ quán, Engels: ‘discourse power’). Volgens een simplistisch materialistische vorm van maoïsme-leninisme-marxisme komt de Amerikaanse soft power (软实力 ruǎn shílì) voort uit de economische en militaire macht van de Verenigde Staten. Nu de materiële basis van China’s macht rap groeit, zou ook de Chinese soft power toe moeten nemen. Het uitblijven daarvan wordt uitgelegd door te stellen dat Peking moet vechten om het eigen verhaal beter te vertellen, in het Engels: „tell China’s story well” (讲好中国故事 jiǎng hǎo zhōngguó gùshì).

    De superstructuur van Hollywoodfilms en internationale media is namelijk nog altijd een product van Amerikaanse hegemonie, volgens dit wereldbeeld. Om te zorgen dat de rest van de wereld China ‘beter begrijpt’, moet het land alternatieve structuren opbouwen. De grote investering in bijvoorbeeld het internationale propagandanetwerk CGTN is daar een voorbeeld van, maar investeringen in Amerikaanse filmstudio’s, het beïnvloeden van buitenlandse journalisten en het trainen van buitenlandse politici behoren daar ook toe.

    De uitspraken van Xi Jinping tijdens de studiesessie moet je ook in die trant lezen. Het probleem – zoals Chinese woordvoerders blijven herhalen als niet-Chinese journalisten weer eens kritische vragen stellen – is dat ‘het Westen’ China simpelweg niet zo goed zou begrijpen. De retorische uitspattingen die we ‘wolf warrior diplomacy’ noemen zijn een uiting van de frustratie dat de rest van de wereld maar niet wil zien hoe rechtvaardig het Chinese handelen zou zijn.

    Als Xi dan oproept tot grotere inzet om China’s ‘eigen’ discours en verhaal te ‘bouwen’ en China’s gedrag te interpreteren met ‘eigen’ theorieën, dan is dat een teken dat volgens Peking de superstructuur nog altijd op oneerlijke wijze tegen de Volksrepubliek gekant is. Dat betekent niet dat we een liever China gaan zien. Want China is per definitie moreel goed en de Partij handelt altijd op rechtmatige wijze. Ik verwacht juist toenemende agressie als buitenlanders dat in twijfel trekken. Zoals de Global Times schreef toen het de retoriek van de wolf warriors goed praatte: af en toe is het nodig dat China van zich af bijt om zich te verdedigen tegen ‘leugens en laster’.

    De altijd excellente mensen van de China Media Project schreven de beste analyse van de studiesessie. Los van het feit dat sommige internationale media de nadruk op ‘strijden’ (斗争 dòuzhēng, Engels: ‘struggle’) in de berichtgeving negeerden, was het ook belangrijk om te kijken wie er nu sprak. Discussant was namelijk de Chinese nationalist Zhāng Wéiwèi (张维为), de professor aan Fudan University die in zijn televisieprogramma uitlegt waarom Aziaten (en vooral Chinezen) superieur zijn aan Westerlingen. Bovendien zijn in het Chinese ministerie van buitenlandse zaken agressieve nationalisten zoals woordvoerder Zhào Lìjiān (赵立坚) en ambassadeur Lú Shāyě (卢沙野) juist beloond met promotie.

    De studiesessie is dus vooral een signaal dat het leiderschap van de Partij vindt dat de strijd om de publieke opinie niet goed genoeg gaat. Zoals professor Margaret Lewis vertelde in The Guardian, het is nu de bedoeling van de internationale media ‘objectiever’ gaat berichten over China. Dat wil zeggen: met meer begrip voor hoe ‘lief’ China eigenlijk al is.

  • Betekenis Amerikaanse afschaffing van beperkingen contact met Taiwan

    Tijdens de chaotische en schokkende laatste dagen van de regering Trump lanceert een van de grootste cheerleaders van het trumpisme een nieuwe uitdaging voor China. Minister van buitenlandse zaken Michael Pompeo kondigde het einde van de zelfopgelegde beperkingen voor de contacten tussen de Verenigde Staten en Taiwan aan. Hoewel het ‘China boos’-frame te vaak gebruikt wordt bij nieuws over Taiwan, is het hier wel degelijk van toepassing. Het zou door Peking als een serieuze uitdaging beschouwd kunnen worden. Ook is het volgens mij bewust bedoelt door Pompeo als stok om China mee te slaan, net als zijn aankondiging na de arrestaties in Hong Kong dat de Amerikaanse vertegenwoordiger bij de Verenigde Naties, Kelly Craft, van 13 t/m 15 januari een bezoek gaat brengen aan Taipei.

    Twitter-draadje met de relevantie nieuwsberichten en analyse’s.

    Toen de Verenigde Staten per 1979 de Volksrepubliek China als het ‘echte’ China erkenden, betekende dit het einde van de formele diplomatieke betrekkingen met Taiwan – formeel de Republiek China. Zowel Peking als Taipei staan beide op ‘Één China’, hoewel dat in het Taiwanese geval al jaren vooral voor de vorm is. Om China gerust te stellen, stelde Washington beperkingen in op de contacten tussen Amerikaanse en Taiwanese overheidsmedewerkers en het gebruik van nationale symbolen van de Republiek China. Deze regels zijn verschillende keren aangepast, voor het laatst in 2015 nadat de Chinese ambassade klaagde over een vlagceremonie bij de residentie van de Taiwanese vertegenwoordiger in Amerika. Dit zijn de regels die nu worden afgeschaft.

    Onderdeel van stapsgewijze verandering

    Of de praktische gevolgen groot zullen zijn, is nog maar te bezien. Er zullen misschien iets meer Taiwanese vlaggen en uniformen in de VS te zien zijn. Diplomaten zouden elkaar nu kunnen treffen in Amerikaanse overheidsgebouwen. Overheidsmedewerkers mogen straks hun diplomatieke paspoorten tonen bij de grenscontrole in Taipei. Amerikaanse ambtenaren zullen misschien wat minder huiverig zijn voor contact met hun Taiwanese tegenhangers. Maar in de praktijk waren de regels al versoepeld. Bovendien blijft het een uiterst gevoelig dossier.

    Contact tussen Amerikaanse en Taiwanese ambtenaren en militairen is al routine. Dat ze nu niet meer een conferentiezaaltje in een hotel af hoeven te huren scheelt vooral geld en huichelarij. Beroepsdiplomaten die geplaatst zijn bij de ‘onofficiële’ Amerikaanse vertegenwoordiging in Taiwan hoeven al een tijdje niet meer formeel ontslag te nemen bij het State Department.

    Bij Taiwan speelt er echter meer mee dan de juridische en reglementaire ruimte. Een eerdere wet die bezoeken van Amerikaanse marineschepen aan Taiwanese havens autoriseert is tot nog toe ook niet serieus gebruikt. Pompeo’s aankondiging is een nuttige stap in verdere normalisering van de relatie met Taiwan. Maar ik verwacht geen schokkende wijzigingen. Het is en blijft een gevoelig onderwerp. Hoewel Taiwan blij is met de wijzingen, heeft de regering daar ook geen belang bij een harde Chinese reactie.

    Chinese reactie

    Want zelfs al had Pompeo het niet zo duidelijk als uitdaging van China gepresenteerd, dan was Peking alsnog boos geworden. Het is nog wachten op de definitieve reactie. Xinhua klaagt al wel over de ‘laatste waanzin’ (最后疯狂 zuìhòu fēngkuáng) van ‘de slechtste Secretary of State in de geschiedenis’ in een artikel dat vooral Amerika waarschuwt. Het stuk op de website van de Taiwan Affairs Office van de Chinese regering citeert een eerdere uitspraak van de woordvoerder van het ministerie van buitenlandse zaken die de vertrekkende Trump-regering ervan beschuldigt nog zoveel mogelijk schade aan de bilaterale relatie te willen doen.

    In zulke gevallen claimt Peking ook altijd dat de desbetreffende Taiwan-vriendelijke maatregel een schending is van internationale normen en het Één-China-Principe. Dit is onjuist. De resolutie no. 2758 van de Algemene Vergadering van de VN stelde in 1971 slechts dat de zetel van China toekomt aan de Volksrepubliek China in plaats van de ‘vertegenwoordigers van Chiang Kai-shek’. Elk land dat formele betrekkingen heeft met de Volksrepubliek heeft een eigen Één-China-Beleid, de uitkomst van onderhandelingen tussen Pekings Één-China-Principe en de belangen van het land.

    In veel gevallen komt Taiwan niet expliciet voor in het Beleid van een land. De erkenning dat er één China is, kan prima zonder het doen van een uitspraak over de status van Taiwan. Natuurlijk is dit gevoelig voor Peking, dus in de praktijk zijn er alsnog beperkingen op wat men met Taipei kan doen. Echter, de Amerikaanse wijziging brengt de status van Taiwan dichter in de buurt van de empirische werkelijkheid: dat Taiwan een niet-erkend maar onafhankelijk land is. Door de poot stijf te houden op dit gebied draagt Washington bij aan het tegengaan van Pekings pogingen om sluipenderwijs ieders Één-China-Beleid nader te brengen tot haar eigen Één-China-Principe.

    Amerikaanse politiek

    Dan is er ook nog de vraag van de timing. Hij zou een invulling zijn van de Taiwan Assurance Act Sec. 7(1), met brede steun van Democraten en Republikeinen aangenomen. Een tweede persoon bevestigt de claim van David Stilwell in FT dat de VS al een jaar bezig was met een herziening. Maar deze wijziging door een compleet in diskrediet geraakte lakei van Trump heeft door de huidige politieke context in de VS toch een nare bijsmaak gekregen. Enkele commentatoren maken zich zorgen of er wel overleg is geweest binnen de Amerikaanse bureaucratie en met Taiwan. Vanwege de precaire situatie is het wel degelijk van belang dat er enige consideratie is van de Chinese gevoeligheden, hoe onsmakelijk dat ook moge zijn. Maar, zoals Chinakenner Bill Bishop opmerkte, het zou ook een gift aan Biden kunnen zijn. De wijziging is nu al gemaakt. Pompeo’s opvolger hoeft hem slechts niet terug te draaien om te kunnen profiteren van de nieuw geschapen beleidsruimte.

    Als dit op een tactvolle manier gaat en er duidelijke nieuwe regels komen om de boel in goede banen te leiden, dan zal deze wijziging goed nieuws blijken. Maar waar Taiwan echt belang aan heeft, is om door de Verenigde Staten (en door Europa!) op zijn eigen merites beoordeeld te worden. Als Amerikaanse steun voor Taiwan slechts dient als tactiek tegen China, dan biedt dat geen solide basis voor de veiligheid van het land. Taiwans verdediging kan niet afhangen van voortdurende vijandigheid jegens Peking in Washington. Ook is het belangrijk om de eigen nationale identiteit van Taiwan te erkennen. Als Pompeo de Koude-Oorlogterm ‘Free China’ van stal haalt, dan laat hij zien daar niks van te begrijpen.

    Voor de Chinese reactie op deze maatregel an sich maak ik me niet zo heel erg zorgen. Peking wil graag een reset met Biden. We zullen dit jaar sowieso meer geweld tegen Taiwan uit Peking zien. Chong Ja Ian merkt terecht op dat China al veel druk uitoefent en niet nog veel meer kan doen zonder escalatie te riskeren. De spanning bouwt zich al een tijdje op. De trend laat zien dat China haar suppressie van Taiwan toch al zou proberen verder te intensiveren. De reactie op het bezoek van Kelly Craft komende woensdag zal meer duidelijkheid bieden.

    Bovendien bestaat de Chinese Communistische Partij in 2021 honderd jaar. Dat vereist ook enkele symbolische winst op de lange weg naar de Chinese Droom van de Grootse Herrijzenis van het Chinese Volk, die per 2049 bereikt moet worden. Tot die Droom behoort ook de annexatie van (“hereniging met”) Taiwan. Temidden van de hybride oorlogsvoering die Taipei de komende jaren te wachten staat, is het dan niet verkeerd als de interactie met de VS ietsje makkelijker kan.

    Bijgewerkt: 2020/01/11

  • Het probleem van het Chinese probleem: veiligheid en moraal

    De buitenlandse activiteiten van de Chinese overheid liggen steeds vaker onder een vergrootglas. Recent riepen in de NRC Jan Paternotte en Sjoerd Sjoerdsma van D66 op tot een parlementair onderzoek naar Chinese inmenging in de Nederlands samenleving. Ik sluit mij hierbij aan. Het is noodzakelijk dat beleidsmakers zich bewust worden van de groeiende invloed die China uitoefent in andere landen en internationale organisaties om de wereld veilig te maken voor zijn ambities. Dit kan echter niet zonder publiek debat.

    Ik wil mijn bijdrage hieraan leveren door te wijzen op wat we kunnen leren van de debatten die men al voert in de Engelstalige wereld. De belangrijkste les is dat het niet enkel gaat om staatsveiligheid, maar ook om politiek gedrag. Sommige activiteiten zijn misschien ‘fout’ maar nog niet meteen gevaarlijk.

    Verwaarloosde bedreiging

    De Volksrepubliek is een dreiging die we te lang niet serieus hebben genomen. We moeten ons zorgen maken over de activiteiten van de Communistische Partij van China in het buitenland en ons voorbereiden op meer. De Partij ziet haar superioriteit bevestigd door het eigen succes en het westerse falen tijdens de financiële crisis van 2008 en de pandemie van 2020. Tegelijkertijd zorgen de strubbelingen binnen de leninistische partijstaat dat de leiders zich al te bewust zijn van de zwaktes en leidt hun kijk op een geschiedenis van ‘nationale vernedering’ door buitenlandse mogendheden tot paranoia dat overal bedreigingen zijn.

    Een overtuigd etnisch nationalisme in een land dat nooit heeft geworsteld met zijn eigen imperialistisch verleden voedt niet alleen interne onderdrukking, maar ook claims op de loyaliteit van buitenlanders van etnisch Chinese komaf en het gevoel dat Chinese dominantie in de regio een natuurlijk recht is. De manier waarop Peking momenteel probeert Australië op de knieën te krijgen laat zien dat het assertieve buitenlandbeleid nu al actief is. Een koerscorrectie kan ook in Nederland niet uitblijven. Maar dit is niet makkelijk.

    Pijnlijke ommekeer

    Onder de Europeanen wier taak het jarenlang is geweest om de betrekkingen met China aan te moedigen voel je weerstand. Onder de Chinezen die voorheen als dialoogpartners werden gezien is er ontgoocheling. De regels veranderen. Het is schrikken voor iemand die eerst werd uitgenodigd om het Chinese systeem ‘uit te leggen’ als hij nu wordt weggezet als propagandist voor onderdrukking. Wetenschappers die de samenwerking met Chinese bedrijven en universiteiten mogelijk maakten, gelden nu in sommige ogen als verdacht. Ongemak daarbij is begrijpelijk. Maar we kunnen de nare werkelijkheid van Pekings onderdrukking niet meer uit de gezellige recepties en enthousiaste boardrooms weren.

    Als we ons perspectief verleggen naar dat van de slachtoffers van China’s agressief etnisch nationalisme, dan schrik je juist dat we nog altijd zo beleefd zijn. Dan zie je de wanhopige Hongkongse student die kapot is geslagen door de politie, een Taiwanees met duizenden Chinese raketten op zijn dak gericht, een getraumatiseerde Oeigoer die haar vader is verloren in een concentratiekamp, een geruïneerde Vietnamese visser wiens boot is gezonken door de Chinese kustwacht, Tibetanen en ethnische Mongolen die hun eigen cultuur verliezen, of een Chinese jongere die een half jaar gevangenisstraf krijgt voor een tweet over President Xi. Het is weerzinwekkend dat we nog zo enthousiast proosten met de voorstanders hiervan.

    Reële bedreiging en politieke activiteiten

    De problemen zijn reëel. Diefstal van intellectueel eigendom en spionage behoeven meer aandacht. Critici in Nederland worden, soms via hun familie, bedreigd met serieuze consequenties. Chinese ambassade’s hebben personeel om de Chinese gemeenschap in hun gastland rustig te houden en via het Eenheidsfront bijvoorbeeld samen met gemeenschapsorganisaties en Chinese studentenverenigingen een oogje te houden op wat hun burgers zoal zeggen. Dit soort acties kunnen nare gevolgen hebben. Het is kwalijk dat de Universiteit van Amsterdam en de Vrije Universiteit helpen Huawei beter te maken in onderdrukking.

    We moeten echter ook erkennen dat een deel van het probleem een politiek probleem is. Wat pro-Chinese groepen en individuen doen is vaak deels slechts normale hulp aan landgenoten in den vreemde, of politieke steun aan het land van herkomst, of het voor zakendoen noodzakelijke netwerken met de partijstaat. Dit zijn zaken die onder de vrijheid van meningsuiting en vergadering vallen.

    Veel van wat er in deze wereld gebeurt is niet ‘gevaarlijk’ voor Nederland zelf. Een hypothetische professor die zich met dit soort Eenheidsfront-verenigingen inlaat is niet per se een gevaar voor het intellectuele eigendom van de universiteit. Een zakenman die een boekje sponsort over de voordelen van het Chinese systeem is niet meteen een ‘spion’. In Australië leidt het bestempelen van zulke politieke activiteiten tot ‘Chinese inmenging’ er toe dat de echte problemen minder serieus worden genomen. Peking heeft al de gewoonte kritiek op haar inmenging af te doen als discriminatie en hysterie. Individuen vanwege hun politieke steun tot Chinese agent verklaren speelt dit in de kaart en vermindert ons begrip van wat er werkelijk speelt.

    Beantwoord moreel falen met morele veroordeling

    Maar deze hypothetische academicus en zakenman verdienen wel degelijk morele verontwaardiging over hun politieke steun aan zo’n regime. Het is begrijpelijk dat leden van de Chinese gemeenschap in Nederland een emotionele band hebben met het land waar de familie vandaan komt, net zoals we dat ook zien bij de Turkse en Marokkaanse gemeenschappen. Hier moet ruimte voor blijven. Maar op politieke activiteiten is het zeker gerechtvaardigd om met politieke activiteiten – veroordeling, afstand houden, demonstraties – te reageren.

    Wat de huidige Chinese regering doet is verwerpelijk. Het is de vraag of dialoog en uitwisseling überhaupt nog zin hebben met dit arrogante en agressieve regime. Mensen die dit actief steunen verdienen het om gevolgen daarvoor te ondervinden. Verenigingen die Pekings horrors goedpraten verdienen een protesthaag voor de deur. Maar arrestaties en vervolging zijn hierop het verkeerde antwoord. Een publiek debat over het probleem kan ons hier ook scherper op maken. Alleen is het belangrijk duidelijk te maken dat een politiek probleem niet gelijk een gevaar is voor de nationale veiligheid.